همه آنچیزی که در مورد انتخاب مشاور مناسب باید بدانید

“چه چیزی مرا به مشاوره روانشناسی ترغیب کرده است؟
پیش از هر چیز باید به این سؤال پاسخ دهید.

پاسخ این پرسش ممکن است مسیر مشاوره را تغییر دهد:

آیا فکر می‌کنم مشاور می‌تواند معجزه کند؟
آیا فکر می‌کنم با مراجعه به مشاور می‌توانم تمام مشکلاتم را ساده و زود حل کنم؟
آیا فکر می‌کنم امروزه مراجعه به مشاور یکی از نشانه‌های فرهیختگی و نزاکت است؟
آیا می‌خواهم صرفا با یکی درددل کنم؟
آیا می‌خواهم با مراجعه به مشاور، دهان اطرافیانم را ببندم تا دیگر به من پیله نکنند؟
آیا واقعا از مسئله‌ای که برایم پیش آمده، آزرده و پریشان شده‌ام؟ اگر بله، آیا واقعا حاضرم برای برای بهبود وضع فعلی خود تلاش کنم؟
آیا حاضرم برای حل مشکلات خود، مسئولیت‌پذیری و آگاهی بیشتری به‌دست بیاورم؟
آیا شجاعتِ تصمیم‌گیری و رویارویی با ترس‌های خودم را دارم یا اینکه بدون میل به دانستن واقعیت، تنها می‌خواهم از مشاور برای پاک‌کردن صورت‌مسئله تأیید بگیرم؟
و….

اگر انگیزه و انتظارات خود را نشناسید، به احتمال بسیار زیاد جلسات مشاوره بی‌نتیجه خواهد بود؛ حتی ممکن است نتیجه‌ معکوس بگیرید.”
“ناهماهنگی بین نظام ارزشی خود و مشاورم را چطور تشخیص دهم؟

همان‌طور که گفته شد، هیچ‌کس بی‌عیب نیست، اما مشاور باید در مقایسه با دیگران، در زمینه‌ی مسئله‌ی شما، بیشترین تخصص و اعتمادآفرینی، و کمترین و بی‌خطرترین اشکالات را داشته باشد. مشاور، نقش همراه شما را بازی می‌کند؛ اگر توانسته باشد بر مشکلات پیشین خود غلبه کند، به‌حق، صلاحیت همراهی شما را خواهد داشت. در این شرایط، او بلد راه است. اما در غیر این صورت، چه باید کرد؟

اثر مالکیت به ما نشان می‌دهد که راحت‌تر می‌توانیم برای دیگران تصمیم بگیریم، درحالی‌که اگر بخواهیم همان تصمیم را برای خودمان اتخاذ کنیم، به‌احتمال‌زیاد ماجرا بسیار متفاوت خواهد شد. لذا اگر در پاره‌ای از موارد، راهنمایی مشاور در نظر شما ناممکن، دشوار، بی‌فایده یا غیردوست‌داشتنی بود، چندان هم تعجب نکنید. بر همین اساس، برخی از مهم‌ترین مشکلاتی که ممکن است حین ارتباط با مشاور با آنها روبه‌رو شوید، به‌قرار زیر است:

مشاور به من فرمان می‌دهد
فکر می‌کند من برده‌ی او هستم. اگر بخواهم چون‌وچرا بیاورم، به‌جای گفت‌وگو و تلاش برای شناخت دقیق مشکل و جست‌وجوی راه‌حل مناسب، سعی می‌کند به هر طریقی مرا متقاعد کند که بیشتر از من می‌داند و تجربه‌اش بیشتر از من است. او به‌جای من و به‌نمایندگی از من تصمیم می‌گیرد.

مشاورم دیکتاتور و خودرأی است
به‌جای کمک به من، در پی اثبات درستی ادعای خویش است. می‌خواهد به من ثابت کند که نمی‌فهمم و چون برای حل مشکل خود به او نیاز دارم، پس باید مطیعش باشم. یکی از دوستانم برایم تعریف کرد که برای حل مسئله‌ای عاطفی به مشاوری مراجعه می‌کند. مشاور به او می‌گوید: «با توضیحاتی که دادی، مشخص است که آن خانم به شما علاقه ندارد.» بعد بین مشاور و دوستم بحث و جدل شکل می‌گیرد. مشاور درنهایت می‌گوید: «موفق نمی‌شوی با او ازدواج کنی.» دوستم جواب می‌دهد: «قول می‌دهم که با او ازدواج می‌کنم.» مشاور می‌گوید: «سر یک سکه‌ی طلا با تو شرط می‌بندم که نمی‌توانی!»

مشاور به علائق و توانمندی‌های من توجه نمی‌کند
راه‌حل و روشی به من پیشنهاد می‌کند که خودش نمی‌خواهد یا نمی‌تواند انجام دهد. من شرایط خاصی دارم که عملا اجرای راهنمایی و راه‌حل‌های مشاور را ناممکن می‌کند، اما او به این مسائل بی‌توجه است. گویی سواری است که از پیاده خبر ندارد. به‌قول‌معروف، نفسش از جای گرم درمی‌آید. بر همین اساس، گاهی عوض همدلی با من، مرا به پاک‌کردن صورت‌مسئله و فراموشی آن دعوت می‌کند.

مشاورم بخیل است
خوش ندارد من به موفقیت برسم. سعی می‌کند مرا همان‌جا که هستم، نگه دارد و از من بخواهد که به همین که دارم، راضی باشم. فکر می‌کند موفقیت من، منحصرا در اثر راهنمایی‌های اوست. لذا به خود اجازه می‌دهد که خط‌مشی زندگی‌ام را تعیین کنید.

مشاورم ترسوست
عافیت‌طلبی در وجود او موج می‌زند، آن‌چنان‌که حاضر نیست از منطقه‌ی امن خود خارج شود. نیاز به بقا، از او موجودی محافظه‌کار ساخته است که به‌جای رویارویی با مسائل، بیشتر مایل به مصالحه و سازش‌کاری است. چنین مشاوری به‌طورحتم جسارت زورآزمایی با معضلات را از من سلب می‌کند.

مشاورم عاقل و دوراندیش نیست
این یکی واقعا ضعفی مهلک و چه‌بسا گناهی نابخشودنی است. مشاوری که نمی‌تواند پیامد راهنمایی‌هایش را تصور کند، چرا باید در مقام راهبر قرار گیرد؟

مشاورم به‌روز نیست
اندیشه‌ی ارتجاعی و طرز فکری متعلق به دوران پارینه‌سنگی دارد. از شرایط فعلی دنیا، پیشرفت‌های جدید و آداب‌ورسوم جاری در جامعه‌ی امروزی بی‌خبر است. فکر می‌کند آموزه‌های پیشین، همچنان لزوما می‌توانند پاسخ‌گوی مسائل نوین هم باشند.

مشاورم طمع‌کار است
برای جیب من کیسه دوخته است. استخوان لای زخم می‌گذارد تا در فرصت مناسب، از این آب گل‌آلود ماهی بگیرد. منفعت او وابسته به مشکلات من است. اگر مسئله‌ام حل شود، انگار نان او آجر شده است.”
“دیگر ویژگی‌های مهم مشاور کارآمد
غیر از این دو نکته، سایر ویژگی‌ها را به‌قلم «باربارا دی آنجلیس»، به‌نقل از کتاب «از باربارا بپرسید» بخوانید:

اطمینان حاصل کنید که رابطه‌ی شما و مشاور یا روان‌درمانگرتان به‌ قدر کافی گرم و محبت‌آمیز است تا با احساس امنیت تمام بتوانید درمان شوید….
اطمینان حاصل کنید که مشاور یا روان‌ درمانگر شما در گذشته، خود از مشاوره و روان‌درمانی بهره‌مند شده است و التیامی را که شما به‌دنبال آن هستید، خود نیز پیش‌تر در برخی جنبه‌های روحی‌اش به‌دست آورده است….
اطمینان حاصل کنید مشاور و روان‌ درمانگر شما، هم بر کشف منبع و منشأ الگو‌های رفتاری و احساسیِ ناخواسته‌ی شما تمرکز کرده است و هم راه‌ها و روش‌هایی عملی و ملموس و قابل‌اجرا به شما ارائه می‌دهد… هر مشاور و روان‌درمانگرِ خوب به شما تکلیف و تمرین‌هایی خواهد داد تا بتوانید در عمل، میزان تحول و پیشرفت درونی خود را در زندگی بسنجنید.
بسیار مهم است که از همان اولین جلسه‌ حضور در مقابل مشاور و روان‌ درمانگر، تغییرات و پیشرفت‌هایی را مشاهده کنید و استفاده‌های عملی چشمگیری ببرید. مضحک و احمقانه است که باور داشته باشیم باید ده‌بیست جلسه صبر کنیم تا به‌تدریج شاهد تغییر و پیشرفت زندگی خود باشیم.”
“برای جلوگیری از زیان‌های احتمالی چه کنم؟
به‌هرترتیب، مشاور هم انسان است و انسان هم موجودی ممکن‌الخطاست. ممکن است به‌دلیل برداشت نادرست از راهنمایی‌های او، درعوضِ بهبود وضع‌، به معضلات جدید دچار شوید. اگر می‌خواهید کار به چنین موقعیت‌های تلخی نرسد، لازم است از این مسئله مطمئن شوید که آیا مشاور مدرک و مجوز رسمی و معتبر دارد یا خیر. در این صورت اگر اختلافی بین شما بروز کند، می‌توانید شکایت خود را از مجرای قانونی پیگیری کنید.

اگر مشاورتان شما را به شرکت در فلان کارگاه یا دوره‌ی آموزشی دعوت کرد، حتما باید مجوز رسمی و قانونی از نهادهای مرتبط داشته باشد؛ در غیر این صورت، در صورت بروز هرگونه مشکلی، دست شما به جایی نمی‌رسد و نمی‌توانید مسئله ار از طریق قضایی پیگیری کنید. پافشاری و تأکید روی این نکته به این دلیل است که امروزه ممکن است هرکسی ادعای مشاوره کند. راهنمای دیگران بودن، کار هرکسی نیست. اینها به کنار؛ از کجا مطمئنید فرد مدعی، با شما صادق است؟ شاید مشغول فعالیتی غیرقانونی است. واضح است که برای آسودگی خاطر، بهترین کار پرس‌وجو از نهادهای قانونی است.”
“چه چیزی مرا به مشاوره روانشناسی ترغیب کرده است؟
متخصصان خانواده : آشنایی با گرایش های و شاخه های مشاوره خانواده، بازارکار و آینده شغلی، آموزش روشهای جدید خانواده درمانی در کشورهای مختلف و اطلاع از همایشهای مشاوره خانواده
“امروزه بازار توصیه‌های موفقیت و سمینارهای انگیزشی داغ است. نباید به این سادگی سرنوشت و آینده‌ی خود را در اختیار این‌وآن قرار داد. کار عاقلانه این است که قبل از سرسپردگی و دنباله‌روی، از صلاحیت و شایستگی مشاور خود تقریبا مطمئن شوید. براین‌اساس، اگر پس از واکاویِ انگیزه‌های خود به این نتیجه رسیدید که می‌خواهید برای حل مشکلات‌تان از مشاور کمک بگیرید، باید به چند نکته‌ی مهم توجه کنید:

آیا مشاور مدنظرتان سایت، کانال یا صفحه‌ای در شبکه‌های اجتماعی دارد؟
آیا در نشریه یا پایگاهی اینترنتی فعالیت می‌کند؟
آیا به‌عنوان کارشناس، سابقه‌ی حضور در رسانه‌های عمومی، مثل تلویزیون، رادیو و… را دارد؟
آیا در دانشگاه تدریس می‌کند؟
آیا سِمت اجرایی و مدیریتی دارد؟
در چه زمینه و تا چه مقطعی تحصیل کرده است؟
تخصص او چیست؟ یعنی در چه موضوع و چه شاخه‌ای تجربه و تبحر دارد؟ (برخی زمینه‌های بسیار مهم و تخصصی مشاوره عبارت‌اند از: ازدواج، خانواده، کودک و نوجوان، اعتیاد، تغذیه، ورزش، شغل و اقتصاد، تحصیل، حقوق و….)
با چه نهادهایی همکاری کرده است؟ چند سال؟ (بهزیستی، کمیته‌ی امداد، دادگستری، سازمان زندان‌ها و…)
دیگران، به‌خصوص دیگر مراجعان، درمورد او چه می‌گویند؟
مشاور را چه کسی به شما معرفی کرده است؟ خودِ شخص معرف چند وقت از خدمات مشاور مذکور استفاده کرده است؟
فرد معرف، چقدر در حل مشکلات خودش موفق عمل کرده است؟ آیا نتیجه‌ی حاصل پایدار و مانا بوده است؟
اگر نتیجه مطلوب نبوده است، قصور و کم‌کاری از طرف چه کسی بوده است؟ مراجعه‌کننده یا مشاور؟
و… .”