بهترین مجموعه اصطلاحات کوچه بازاری مردم ایران قسمت 159

 

خشخاشی-نان خشخاش زده
تنابنده-انسان-آدم-ضعیف ترین بنده ی خدا

از دست دادن(گم کردن)

آفتاب از مغرب درآمدن(روز قیامت، رویدادی شگرف پیش آمدن)

دو قورت و نیمش باقی بودن-با وجود بهره بردن فراوان هنوز ناسپاس بودن

انگار نه انگار-موضوع را نادیده بگیر!-گویی وجود نداشت

چله خانه-محل ریاضت کشیدن

حاشا زدن-انکار کردن امر مسلم

رقص شتری-رقصی که از روی قاعده نباشد-حرکات نابهنجار

تکان نخوردن آب از آب- آب از آب تکان نخوردن
بلا تکلیف-کاری که معلوم نیست چه باید بشود-کسی که نمی داند چه باید بکند

چشم واسوخته-چشم برتافته
زیش ریش شدن دل-سخت ناراحت شدن-به گریه افتادن و از حال رفتن
رنگ پریدگی-بی رنگ شدن چهره از ترس یا خشم یا بیماری-رنگ باختگی

دنیا پسند-آن چه که همه بپسندند

اهل بخیه-وارد در کار-اهل فن

از سر دست-کار یا سخنی که فورا و بدون تامل بکنند یا بگویند
داغان کردن-از هم پاشاندن-متفرق کردن

دل کسی آب شدن-به اوج تمنا رسیدن-بسیار مشتاق شدن-بی تاب شدن

چشم خوردن-نظر خوردن

خرده بورژوا-مالک ابزار تولید ولی ناگزیر به کار برای دیگران

پا سبک کردن-زاییدن-زایمان کردن
حساب باز کردن-افتتاح حساب بانکی
داد سحن دادن-سخن رانی کردن-پر حرفی کردن-حق مطلب را ادا کردن

از منبر پایین آمدن(از پرچانگی دست برداشتن، سخن را به پایان آوردن)

بی همه کس-بی پدر و مادر
رو-وقاحت-دل و جرات-پوشش
بلا به دور-بلاها دور باد

دل ای دل کردن-آواز اندوهگین خواندن

دست انداختن به روی چیزی-چیزی زا غاصبانه تصرف کردن

بقچه بندی-ران چاق

 

چِخ کردن-راندن سگ
دزد بازار-پر هرج و مرج-جایی که در آن دزدی زیاد می شود-جای بی قانون

اله و بله کردن-لاف زدن-چنین و چنان گفتن

ذِله آمدن-به ستوه آمدن-خسته و عاجز شدن

دست چین-گزیده-منتخب

آغبانو-لقبی برای زنان محتشم و بزرگ

آبِ بسته(شیشه، بلور، یخ، برف)

دور سر گرداندن-بلاتکلیف گذاشتن-معطل گذاشتن

راه دادن-باز کردن راه عبور-کنار رفتن از سر راه-اجازه ی ورود دادن-رضایت دادن به عمل جنسی

پهلو گرفتن کشتی-به ساحل رسیدن و ایستادن کشتی

جا-رختخواب-بستر

پیزر در جوال گذاشتن-در فریبکاری مهارت داشتن

بامب-توسری

ای والله گفتن-به برتری کسی بر خود اقرار کردن

افسارسرخود(خود‌رای، افسارگسیخته)

دیوانه بازی-انجام کارهای ابلهانه و نابخردانه

از دندۀ چپ پا شدن(سخت عبوس و کم‌حوصله بودن)

سیار غم انگیز و. سوزناک بودن

چوب پیش کسی گذاشتن-منع کردن کسی از کاری-بازداشتن کسی از انجام کاری

اگر و مگر کردن-شرط و بهانه آوردن

تَخم-مهمل تَخم

خاله خامباجی-نگا. خاله خاک انداز

پول پارو کردن-با رنج اندک پول بسیار به دست آوردن

خود را به موش مردگی زدن-خود را ناتوان

راست رو-رو به رو-مقابل
ارواح شکمت(ارواح بابات)

چای قندپهلو-نگا. چای دیشلمه

چتولی نشستن-جمع و جور نشستن

دستشویی-توالت-مستراح

تعزیه گردان-کسی که در امور همگانی دخالت می کند و سود خود را می برد.

از کسی خوردن-توانایی مقابله با کسی را نداشتن

تر و خشک کردن-رسیدگی کردن-پرستاری کردن

حمال باشی-به تخقیر به آدم ناشی و بی عرضه می گویند

دعوا-مشاجره-نزاع-بازخواست و سرزنش

 

روغن حیوانی-روغنی که از جوشاندن و تصفیه ی کره به دست می آورند-روغن زرد

پر پری نشان دادن-کسی را فریب دادن و از راه به در بردن

رم دادن-رماندن-فراری دادن

اردک رفتن، غاز آمدن(دست از پا درازتر برگشتن)

ابرو فراخی(خوشدلی، گشاده‌رویی)
چار میخ-اذیت و آزار سخت
جبهه ی جنگ-میدان جنگ
پلاس-اثاث مختصر منزل

به دستبوس کسی رفتن-به خدمت کسی رفتن-شرفیاب شدن
به حق پیوستن-مردن

الانه(همین حالا، هم اکنون)
 

دلنگ و دلنگ-صدای زنگ و ناقوس

جِر انداختن کسی را-اوقات کسی را تلخ کردن-خشمگین کردن کسی

اردنگ(تیپا، لگدی با نوک پا)

راه و چاه را شناختن-دشواری های کار و زندگی را شناختن

پی گرفتن-دنبال کردن کار

 

دو پوسته-دو چیز به هم پیوسته

پایاپای-خرید کالا با کالا-حساب کردن طلب های خود را به جای وام های گرفته

 

از صدقۀ سرِ-از عنایت و لطفِ

باهاس-باید-بایست

 

از خاک برداشتن-کسی را نواختن و به جایی رساندن

دو قلو-دو بچه ی همزاد

ته کیسه-آن چه که پس از دادن خرج ها در ته جیب و کیسه به جا می ماند

ددم وای-وای پدرم-برای اظهار تاسف یا مزاح و شوخی گفته می شود

جا رفتن-مغلوب شدن-خود را کنار کشیدن

آب رفتن زیر پوست کسی-پس از لاغری کمی فربه شدن

اسم درگوشی(نام دوم فرد مسلمان که نام یکی از امامان است)

چشته خور-کسی که پس از یک بار کمک گرفتن همیشه توقع کمک دارد

حشری-شهوت ران-پر شهوت

بُل گرفتن-چیز مفت به چنگ آوردن-از فرصتی استفاده کردن-بهانه ای بدست آوردن

از چیزی (کسی) زده شدن(از چیزی (کسی) متنفر و بیزار شدن)
ادا اطوار(پیچ و تاب و حرکات غیرطبیعی بدن برای جلب توجه)

پولکی-آن که پول را دوست دارد-آن که رشوه می گیرد-آن چه که با گرفتن پول انجام گیرد
پدر در آوردن-سخت انتقام گرفتن-گوشمالی دادن
آب شیراز-شراب

باب دهان-موافق سلیقه-مطابق میل-خوشایند

خشت مال-دروغ گو-لاف زن

پِق-صدای خنده ی ناگهانی

 

 

 
 

جیک زدن-اعتراض کردن-صدا در آوردن
پخمه-بی عرضه-خجالتی-ترسو

خیره-بی شرم-پر رو

تا خرخره زیر قرض بودن-وام بسیار داشتن

انداختن پشت گوش(سهل‌انگاری کردن، دیر انجام دادن، کوتاهی کردن)

حشر و نشر داشتن-نشست و برخاست داشتن دوستی و رفت و آمد داشتن

خوش رو-زیبا-خندان
دَرَنگ-صدای شکستن چیزی یا زدن سیلی

پا به ماه-آبستنی که در ماه آخر خود است

زُل-خیره

بیخ گیس ماندن- بیخ ریش ماندن

آلونک‌نشین-ساکنان حواشی شهرها که در اتاقک‌های آلونک‌وار زندگی می‌کنند

 

 

خوش مشرب-خوش معاشرت-اهل گفت و گو

پایاپای-خرید کالا با کالا-حساب کردن طلب های خود را به جای وام های گرفته

خم گرفتن-فنی از کشتی
دم موشی-هر چیز باریک و دراز

از سر کسی زیاد بودن(بیش از حد توانایی و ظرفیت کسی بودن)

پشتی کردن-حمایت کردن-یاری کردن
 

رج زدن-ردیف ایستادن-صف بستن-نوشتن مشق به ترتیب عمودی

دندان طمع از چیزی کشیدن-از چیزی چشم پوشیدن-دست کشیدن-رها کردن

از کوره در رفتن(به خشم آمدن، آتشی شدن، از جا در رفتن)

پینه زده-وصله کرده
خدمت کسی رسیدن-به حضور کسی رسیدن-کسی را تنبیه کردن
بنا-قرار

تجدید شدن-قبول نشدن در پایان سال تحصیلی و تکرار برخی از درس ها در شهریور ماه

ریخت و پاش-اسراف-گشاده دستی-افراط در مصرف

جواب سربالا-جواب منفی-جواب طفره آمیز

خر کردن کسی-کسی را با چاپلوسی فریفتن

زیر آبی-زیرآبکی

اشتر گربه(چیزهای نامتناسب با هم)

تلَکه-پول یا چیزی که با فریب و چاپلوسی از کسی بگیرند

زیر پای کسی نشستن-کسی را از راه به در بردن-فریب دادن

آب باریکه(درآمد اندک اما مرتب)

پیش فنگ-جلوی رو قراردادن تفنگ به طور عمودی

بی اختیار-بدون اراده و تصمیم

حمله ای-مبتلا به بیماری غش

پس دادن-خریده ای را به فروشنده باز گردانیدن-باز دادن چیزی که گرفته اند

حق-باج سبیل-رشوه

 

برخورد کردن-تصادف کردن-دیدارکردن

تُخم-اصل هرچیزی-دانه

 

دماغ کسی را سوزاندن-کسی را ناکام کردن-در حسرت گذاشتن

بوسیدن و به تاقچه گذاشتن-ترک گفتن-کنار گذاشتن

از راه به‌در بردن(فریب دادن، اغوا کردن)

 

اهل بیت(اهل خانه، خانواده)

خاطر جمع بودن-مطمئن بودن-یقین داشتن

 

 

برفک-دانه های سفیدی که در دهان نوزادان پدید می آید-بخار یخ بسته-نقطه های سفید روی تصویر

پولکی بودن-عادت داشتن به گرفتن رشوه-بدون پول کاری را انجام ندادن

خبره-ماهر-استاد

دَدَر-بیرون-کوچه

 

افتادن دست-از فرط کار زیاد در دست‌های خود احساس خستگی بسیار کردن

استخوان‌بزرگ-شخص دارای اصل و نسب

پا گیر-سگی که حمله می کند و گاز می گیرد

خاک بر سری-بی آبرویی

بزمجه-سوسمار-درحالت دشنام به کودکان می گویند

پایین تنه-از کمر به پایین-قسمت پایین لباس-کنایه از آلت تناسلی

از قدیم ندیم‌ها(از گذشته‌های دور)
خرج-هزینه-پول مصرف روزانه ی خانواده
راست کردن-بلند شدن آلت تناسلی مرد-ایستادگی و پافشاری کردن-پیچیدن به پر و پا

حاجی-به زیارت مکه رفته-نوعی خطاب عام

به خنس و پنس افتادن-به وضع بد مالی دچار شدن

خاکستر نشین-بدبخت-سیه روز-ذلیل

پِتِه-گرفتن زبان-لکنت
بازجویی کردن-تحقیق و بررسی کردن
خیز گرفتن-آماده ی حمله شدن-در نظر گرفتن مسافتی برای اطمینان از رسیدن به مقصد

 

به هم زدن دم و دستگاه-سر و سامان دادن-درست کردن-تشکیل دادن

از دهان در رفتن(پریدن حرفی از دهان، بدون پیش‌بینی سخن راندن)
آلت فعل-وسیله‌ی انجام کار

دور سر گرداندن-بلاتکلیف گذاشتن-معطل گذاشتن

آهو چشم-معشوق-شاهد

چندر-رگ و ریشه ی گوشت

آه نداشتن که با ناله سودا کردن(آه در بساط نداشتن)

 
بد خواب شدن-بی خواب شدن-خواب آسوده نکردن

دهنه ی کسی را کشیدن-جلو حرف زدن کسی را گرفتن

به حرف آوردن کسی-کسی را به سخن گفتن واداشتن

راه به جایی نبردن-نتیجه ندادن-به جایی نرسیدن

چاقو دسته کردن-از سرما لرزیدن

زخم زبان-نیش زبان-آزردگی از سخن کسی

در آمدن گند کاری-برملا شدن افتضاح پنهان شده
 

 
دانشگاهی-کسی که در دانشگاه کار می کند-اعضای هیات علمی

جور شدن-اخت شدن-انس گرفتن-هماهنگ شدن
برج زهر مار-بسیار خشمگین-بسیار اندوهناک

 

 
 

زوزه-صدای ناله ی حیوان یا صدای باد
چاپ زدن-چاپ کردن-دروغ گفتن

تق و پوق-سر و صدا-بگیر و ببند

چهار چنگول شدن-خشک شدن اعضای بدن

زیر پاکشی کردن-از زبان کسی حرف کشیدن-کسب اطلاع کردن

پرس و جو کردن-پرسیدن-خبر گرفتن

 

ریش سفید-مرد سالخورده و محترم

آب نخوردن(درنگ نکردن)

تَک-بی نظیر-مفرد-تنها

الو(شعله‌ی آتش، در پاسخ به زنگ تلفن یا خانه می‌گویند (یعنی می‌شنوم))

چسبیدن خِر کسی-گریبان کسی را گرفتن و به اصرار چیزی خواستن

دقیانوس-نام یکی از پادشاهان سامی که اصحاب کهف را تعقیب می کرد-گذشته ی بسیار دور

درگذشتن-صرف نظر کردن-مردن

پخته-با تجربه-دنیا دیده
افسار پاره کردن(سرپیچی کردن، یاغی شدن)

ترقه فرنگی-بچه ی شرور

جان کُردی-سخت گیری-مقاومت

چراغ پیه سوز-چراغی فتیله ای که سوخت آن از پیه بود

دم کوتوله-کوتاه قامت-چیز کوچک

دل واپسی-نگرانی-اضطراب

آینه‌ی هفت‌جوش(خورشید)

 

توی کوک کسی یا چیزی رفتن-کسی یا چیزی را زیر نظر داشتن- توی نخ چیزی رفتن

زیر بغل کسی هندوانه گذاشتن-کسی را به قصد دریافت چیزی بیش از اندازه ستودن

این دست و آن دست کردن-وقت تلف کردن-وقت کشتن-به عقب انداختن

الف به خاک کشیدن-خجالت کشیدن

جا افتاده-آدم متین و با تجربه

اشک تلخ(شراب، اشک عاشق)

دو دلی-تردید-بی تصمیمی

اهل کاری بودن(وارد بودن در کاری)

رسوخ کردن-در دل اثر کردن-رخنه و نفوذ کردن

آفتابه‌دزد-دزدی که به ربودن چیزهای بی‌ارزش بسنده می‌کند

حلبی-کنایه ازجنس آهنی کم مقاومت

دیر کردن-تاخیر کردن

تفنگ سر پر-تفنگی که باروت و گلوله را از سر لوله به درون تفنگ می گذاشتند و با سمبه آن ها می فشردند

در و تخته-دو دوست خوب-زن و شوهر جور
از تعجب شاخ در آوردن-بسیار شگفت زده شدن

 

چس ناله-آن و ناله ی ساختگی برای جلب توجه
چروک انداختن-چین انداختن

چیز خور کردن-خوراندن سم یا موادی که رمالان و دعانویسان تجویز می کردند

آن سرش ناپیدا بودن(برای نشان دادن حد کمال و مبالغه به‌کار می‌رود)

بغداد کسی را آباد کردن-شکم گرسنه ی کسی را سیر کردن
از قرار-ظاهرن-آن‌طور که پیدا است

ریش و قیچی را دست کسی دادن-اختیار کاری را به دست کسی دادن

د ِهه !-کلمه ای برای پرسش به معنی چرا چنین می کنی؟ چرا چنین می گویی؟ یا برای بیان اعتراض به کاری
بله بران-قول و قرارهای پیش از ازدواج در میان خانواده های عروس و داماد

چلو صاف کن-آبکش

زُل-خیره

باب شدن-معمول و رایج شدن

تنبان درآر-بی حیا-دریده

در کشتی نشستن و با ناخدا جنگیدن-ناسپاسی کردن

درویش کردن چشم ها-نادیده انگاشتن-نگاه نکردن

بد مروت-نامرد-ناجوانمرد

بلا تکلیف-کاری که معلوم نیست چه باید بشود-کسی که نمی داند چه باید بکند

آتش بی‌دود(آفتاب، غضب)

چاخان-دروغ-دروغگو-چرب زبان
تافته ی جدا بافته-بر تر و به تر از دیگران

آلت دست کسی شدن(مورد سوء استفاده قرار گرفتن)

تسویه حساب-تلافی-پاک کردن دل خوری

دستبوس-زیارت-دیدار-شزفیابی

ریش بابا-نوعی انگور درشت دانه

چراغ پا-حالتی که اسب دو دست خود را بلند کند و راست بایستد

آش و لاش(به‌کلی متلاشی‌شده، له‌ولورده)

 

 

چیزی-فاصله ای-راهی-زمانی

 

آواز دادن(خواستن)

اروای ننه‌ات-ارواح بابات

پر و پاچه-پا-پاچه
آتش به گور کسی باریدن(پس از مرگ دچار عذاب شدن)
بد عنق-کج خلق-بد اخلاق

از پا ننشستن(سماجت ورزیدن، از کوشش دست نکشیدن)

حاضری-غذایی که پختن نمی خواهد و به سرعت آماده می شود

در باغ سبز نشان دادن-وعده های فریبنده دادن-امید واهی برای کسی ایجاد کردن

تاب دادن-سرخ کردن در روغن-پیچیدن-خم کردن

زیر غربالی-دانه هایی که به مرغ و پرنده می دهند

تف مالی-سرسری شستن و اندکی آب زدن-هنگام بوسیدن-آب دهان و لب ها را به صورت کسی زدن

 
دهن کسی گرم بودن-خوش سخن و مجلس آرا بودن
ریش از دست کسی خلاص کردن-خود را رها کردن-در رفتن
رو به قبله بودن-در خال مرگ بودن

دروغ دون-مطالب نادرست و سراسر دروغ
 

پُلوغ-ازدحام-بی نظمی

رنگ انداختن-رنگ دلخواه را پیدا کردن

پا به پا کردن-مردد بودن-درنگ کردن

اشهد را گفتن(برای مرگ آماده شدن)

حرف تو حرف آوردن-سخن کسی را قطع کردن-مطلب دیگری را پیش کشیدن

جد و آباد-آبا و اجداد-پدر و پدر بزرگان

 

خوش لعاب-زود جوش-خوش مشرب

دیدن کردن-عیادت کردن-زیارت کردن-ملاقات کردن

بی ملاحظه-بی توجه-بی پروا

خیال کسی را راحت کردن-موجب اطمینان خاطر کسی شدن-به کسی جواب رد دادن

تت و پت-لکنت زبان

پس انداز کردن-پول کنار گذاشتن-صرفه جویی کردن
پا سست کردن-آهسته کردن-از سرعت خود کاستن

از کسی خوردن(توانایی مقابله با کسی را نداشتن)

روی خون افتادن زن آبستن-بچه انداختن

چوب سیگار-نی سیگار

آش دهن‌سوز-هر چیز مطلوب و پسندیده

بوی حلوای کسی آمدن-قطعی شدن مرگ کسی

آب‌کور(کسی که سودش به دیگران نمی رسد)

 

پیشت-آوازی برای راندن گربه

خلاص-تمام شد-مُرد

راه داشتن-چاره ای داشتن-داشتن ارتباط پنهانی-وجود داشتن راه مخفی با جایی
بغداد کسی را آباد کردن-شکم گرسنه ی کسی را سیر کردن

رخصت خواستن-اجازه خواستن

 

جفنگ گفتن-یاوه گفتن-هرزه درایی

دروغ درآمدن-معلوم شدن که دروغ است

زبان ریختن-سر و زبان داشتن-با چرب زبانی و شیرین سخنی کار خود را کردن

 
جاگرم کردن-در جایی ماندن

 

از قلم انداختن-از یاد بردن-مورد بی‌توجهی قرار دادن

بیدار خوابی-خواب سبک-بیدار شدن پیاپی

بی هوا-ناگهان-غفلتا-نا غافل-یک مرتبه

زننده-زشت-نامطبوع-نفرت انگیز

آن چنانی-چنانکه خود می‌دانی-بسیار گران‌بها-بسیار عجیب

بازداشت-توقیف موقت-موقتا زندانی کردن

روی کسی نشدن-خجالت کشیدن

اهل هیچ فرقه‌ای نبودن(به کارها و چیزهایی که ناباب شمرده می‌شوند معتاد نبودن)

دمدمی-دو دل-مردد-کسی که هر ساعت خوی و حالت دیگری دارد

دیوانه بازی-انجام کارهای ابلهانه و نابخردانه

افتادن تشت کسی از بام-رسوا شدن-باز شدن مشت کسی

از سکه افتادن-ار رونق افتادن-از دست دادن زیبایی

انگشت بر حرف نهادن(ایراد گرفتن، نکته‌گیری کردن، اعتراض کردن)

دون پاشیدن-دانه دادن به پرندگان-در باغ سبز نشان دادن-وعده دادن

تند و تیز- تند تیز
چشم و چار کسی را درآوردن-بک کسی کینه ورزیدن
آقام که شما باشید-خدمت شما عرض کنم
خر تو خر-پر هرج و مرج-بی نظم

پشت دستی-ضربه ای به عنوان تنبیه به پشت دست بچه

خوش گوشت-آن که زخم تن او زود بهبود می یابد-خوش ادا-خوش اخلاق
رَب و رُب ندانستن-ساده دل بودن-چیزی نفهمیدن

درز و دوز-شکافتن و دوختن-راست و ریس کردن کار

از خجالت کسی در آمدن(محبت کسی را جبران کردن)

تنوری-پخته شده در تنور

اصحاب منقل(اهل گفت‌وگو و سخن)

چرک گرفتن-کثیف شدن-پاک کردن چرک
دور سر گرداندن-بلاتکلیف گذاشتن-معطل گذاشتن

دور سر چرخاندن و دادن-صدقه دادن

تنگ شدن خلق-عصبی شدن-بی حوصله شدن-خشمگین شدن

پرس و جو کردن-پرسیدن-خبر گرفتن
الدنگ-بیکاره-مفتخور-بی‌غیرت

چیزی را به کسی زهرمار کردن-مانع از لذت بردن از چیزی شدن
بسلامت-همراه با تندرستی-تندرست-در پاسخ به خداحافظی گفته می شود

رمبیدن-خراب شدن-فرو ریختن

آتش به جان ( گور) گرفته(ذلیل‌شده، ورپریده)

بچه ی-اهل ِ