برگزیده ای از اصطلاحات کوچه بازاری ایرانی قسمت 100

با سگ به جوال رفتن-دست و پنجه نرم کردن با مردم ناباب

حلق آویز-به دار کشیده

حرامزادگی-بد ذاتی-مکر
آفتاب گرفتن(زیر آفتاب خوابیدن)

رو راست-پوست کنده-آشکارا-صریح-بدون ابهام

جرات داشتن-دلیر بودن-جسارت داشتن

خبرنگار-آن که برای روزنامه-مجله-یا رادیو و تلویزیون کسب خبر می کند

آسمان سوراخ شدن-رویداد بزرگ پیش آمدن

حق آب و گل داشتن-دارای امتیاز و اعتبار بودن

چشم خوردن-نظر خوردن

 

دوختن چشم-زل زدن-با دقت چیزی را نگاه کردن

اله و بله(چنین و چنان)
 

اَنف کسی معیوب بودن(ابله بودن، خل بودن)

بز خر-کسی که به قصد ارزان خریدن چیزی توی سر جنس می زند

زیر رکاب کشیدن کسی-کسی را مطیع و تابع ساختن

جیر و ویر راه انداختن-داد و فریاد راه انداختن

حیوون-نگا. حیوان
به دردسر انداختن کسی-کسی را به وضع دشواری دچار کردن

 

تردستی-مهارت-شعبده بازی

از دل و دماغ افتادن(شور و نشاط خود را از دست دادن، بی‌حوصله شدن)

بده اون دستت-آی زکی !

حساب پس گرفتن-به روشن کردن حساب واداشتن

چین و چوروک-چین و شکن

راپرت-گزارش-خبر

تن لش-به ناسزا: تنبل-بی مصرف-بی کاره

تله کاشتن پیش پای کسی-به کسی کلک زدن-کسی را گیر انداختن

حال نداشتن-مریض بودن-بی حال بودن

دو لُپی خوردن-دو لُپه خوردن-هم از آخور خوردن-هم از توبره

تخم لق شکستن-فرصت دادن-رو دادن-کسی را به طمع انداختن

 

آیۀ یاس خواندن(هرچیزی را پیش از بررسی محکوم به شکست کردن)

چوب دو سر طلا-منفور از هر دو طرف-از این جا مانده و از آن جا رانده

امن و امان(بدون بیم و هراس)

 
حقوق بگیر کس-ی که ماهانه دستمزد می گیرد

چهره شدن-مورد توجه قرار گرفتن-گل کردن

چای نیک-قوری و کتری چای

بیخود-بی مصرف-بدرد نخور

بخت برگشته-تیره روز-سیاه بخت-بیچاره

از جا پریدن-یکه خوردن-عصبی شدن

 

آب تاختن(پیشاب کردن)

 
خرده پا-کاسبان جزء و کم سرمایه

زغنبود-کوفت-زهرمار-خفه شو!

تَق-صدای برخورد دو چیز به یکدیگر

دل و روده ی چیزی را در آوردن-اجزای درون چیزی را به هم زدن و بیرون ریختن

هرماری-ز خوردنی یا نوشیدنی تلخ-کار سخت و دشوار

به هزار زحمت-با رنج بسیار-با سختی فراوان

رمبیده-خراب شده-فرو ریخته

دَم کرده-پر رطوبت-باد کرده
بیل را پارو کردن-در کاری ناشیگری محض کردن
خوش مسلک-خوش روش-نیکو طریقت

زیر غلیانی-ناشتایی-غذای صیح-چارپایه ای که زیر غلیان می گذارند

جلز-نگا. جز

دور گرفتن-به چرخش افتادن-پشت سرهم سخن گرفتن

به هر دری زدن-جستجوی فراوان کردن-به هر جا و هرکس متوسل شدن

دستبوس-زیارت-دیدار-شزفیابی

دارا-ثروتمند

چرک کردن-عفونت کردن زخم
برقی-دستگاهی که با برق کار می کند-به سرعت-با شتاب

تپل-چاق-گوشت آلود

ریشو-دارای ریش بلند

پیله کردن به کسی-با مزاحمت اصرار و پافشاری کردن به کسی-پاپی کسی شدن

خم به ابرو نیاوردن-رنجی را تحمل کردن

آب بستن در چیزی-آبکی و رقیق کردن

ریز نقش-دارای اندام کوچک و ظریف

 

دود از کله ی کسی برخاستن-سخت شگفت زده شدن-حیرت بسیار کردن

آجرپاره(جواب کسی که به‌جای بله می‌گوید آره)

 

در آوردن تقلید-ادای کسی را در آوردن-مسخره کردن

دستک دمبک-بهانه-دستاویز-پاپوش

آب آتش زده(اشک)
آلت دست کسی شدن-مورد سوء استفاده قرار گرفتن
پاسور زدن-پاسور بازی کردن

 
چاییده-سرما خورده-زکام گرفته

خوش نشین-کسی که هر جا خواست اقامت می کند-ساکنان غیر زارع ده

از آب درآمدن(نتیجه دادن، تربیت شدن، روشن شدن حقیقت)

آش پشت پا-آشی که در روز سوم پس از رفتن مسافر بپزند و به فقرا بدهند

آب سیر-جانور خوش‌رفتار

داماد سرخانه-دامادی که در خانه ی پدر زن زندگی می کند

چراغ-پولی که معرکه گیران درخواست می کنند

 

خواربار-ارزاق-خوراک

زنجیر زدن-زنجیر به پشت خود زدن

اُق گرفتن-حالت تهوع پیدا کردن

بنا بودن-قرار بودن

جور شدن-اخت شدن-انس گرفتن-هماهنگ شدن

تخم مرغ عسلی-تخم مرغی که در آب گرم نیم پز شده است

دل و قلوه-احشای گاو و گوسفند

اختلاط کردن-بی‌هدف از این در و آن در گفت‌وگو کردن

زیر دُم سُست-زن منحرف

آت و آشغال-وسایل کهنه و بی‌مصرف

بزن-شجاع-دلاور-اهل دعوا و مرافعه
چشم زدن-چشم زخم زدن-ترسیدن

رنگ آمیزی-آمیختن رنگ های گوناگون به هم
پوست کسی را پر از کاه کردن-به طرز فجیعی کشتن

آسمان تا زمین(تفاوت بسیار)
دست کسی را کوتاه کردن-کسی را از چیزی یا کاری کنار گذاشتن

 
پا انداختن-واسطه گری کردن-کارچاق کردن به ویژه در امور غیر اخلاقی

اصول دین پرسیدن(سوال‌پیچ کردن)

خوش سر و زبان-خوش سخن-شیرین گفتار-حراف

رو به راه شدن-آماده و مهیا شدن

چانه گیر-کسی که خمیر را چانه می کند

چوب خط-چوبی که پس از هر بار بردن کالا روی آن خطی می کشیدند تا بعد شمارش کنند
رفیق بازی-زیاده روی در دوستی کردن

خایه مالی کردن-چاپلوسی کردن-نگا. دستمال ابریشمی داشتن

از آن نمد کلاهی به کسی رسیدن(بهره بردن از چیزی، نصیب بردن)

 

بی ملاحظه-بی توجه-بی پروا

خل و ول-دیوانه-ساده لوح

 

در دهان ها افتادن-شایع شدن-شهرت یافتن
روی سگ کسی بالا آمدن-تندخویی کردن-ناسازگاری کردن

زیش ریش-تار تار-از هم جدا شده

تکان نخوردن آب از آب- آب از آب تکان نخوردن

جان کسی به نانش بسته بودن-بسیار خسیس بودن که حاضر باشد جان بدهد نان ندهد

آتش سوزاندن-شیطنت و شرارت کردن

آنجا رفتن که عرب نی انداخت(به جایی دور و بی‌بازگشت رفتن)
به کوچه ی علی چپ زدن خود-خود را به آن راه زدن-خود را به نادانی

خش افتادن-خراش افتادن

روده درازی کردن-پر حرفی کردن-وراجی کردن

چاقوکشی-عربده کشی و حمله با چاقو
حرز جواد با خود کردن-همیشه با خود داشتن
 

آب شدن-شرمنده شدن-رفتن آبرو-به فروش رفتن کالا

بارانداز-جای پیاده کردن بار

 

استخوان‌بندی-درست کردن انگاره و طرح
بد آوردن-بد شانسی آوردن-زیان دیدن بر اثر پیشامد بد

از جگر گذشتن-نامردی کردن

پیاله فروشی-میخانه

زرد گوش-بی رگ-ترسو

خانه شاگرد-پسربچه ی خدمت گزار در خانه
اخت شدن با کسی-مانوس شدن با کسی

 

پس بودن-عقب افتادن از دیگران

چوری-جوجه ی تازه از تخم درآمده
چیزیش شدن-رازی در دل داشتن-حال غیر عادی داشتن

دست آخر-سرانجام-آخر سر-آخر کاری

جا نماز-سجاده-فرش کوچکی که بر آن نماز می خوانند

فرمان چرخیدن به سمت چپ در آموزش نظامی

اسم شپش کسی منیژه خانم بودن(خودبزرگ‌بینی احمقانه داشتن)

تپلی-گرد و چاق

پس پناه-جای خلوت در خانه یا کوچه-پستو
حیدری و نعمتی-گروه های دشمن هم
تو هم رفتن-اوقات تلخ شدن-ناراحت شدن

 
دیر به دیر-هر از گاهی-هر از چندی-دیر دیر

اتر خان رشتی-آدم پرافاده

بنا بودن-قرار بودن

خربان-صاحب خر-خرکچی

آب بردار(دوپهلو، کنایه‌آمیز)

تشر زدن-سرزنش کردن با فریاد-توپیدن

 

زحمت کشیدن-کار کردن

 

پیسی-بد رفتاری-آزار
خرناس کشیدن-نگا. خرناس کردن
دُنگی-دانگی

بازجویی کردن-تحقیق و بررسی کردن

در لاک خود فرو رفتن-کاری به کار دیگران نداشتن

زور چپان کردن-به زور در جایی فرو بردن

دار زدن-اعدام گناهکار با آویختن از چوبه ی دار

خواب و خوراک-خورد و خواب

 

چاله چوله-جای پر از گودال-زمین ناهموار

از اوناش نبودن ( فقط به‌صورت منفی)(از جمله‌ی کسانی نبودن که مخاطب گوینده‌ی جمله را از آنان پنداشته است)

 

اخلاق سگی(تندخویی بیش از اندازه، ناسازگاری با همه)

آسمان گرفتن-فراگرفته شدن آسمان با ابر یا مه

زیر سر کسی بودن-مسئول کاری بودن-در کاری دست داشتن

رسیدن-مواظبت کردن-مورد لطف قرار دادن

رخت آویز-جا رختی-چوب لباسی

دست-بار-دفعه-مرتبه-واحد وسایل گوناگون

خون دماغ شدن-خون از بینی جاری شدن

خانه یکی-صمیمی و یکدل

ازخداخواسته-آرزومند-مشتاق

خوش دوخت-لباسی که به اندازه و برازنده دوخته شده باشد

به گرد کسی نرسیدن-بسیار عقب بودن از کسی-فاصله ی بسیار با کسی داشتن

به جا آوردن-شناختن

 

تکه ی کسی بودن-مناسب کسی بودن

 
 

بی بی-مادر بزرگ-زن سالخورده و محترم

روبند شدن-با رودربایستی ناگزیر به انجام کاری شدن

در چاه افتادن-فریب خوردن

پول ساز-کسی که کارهایش موجب در آمدن پول بسیار شود

دُنگی-دانگی
خوشبختانه-از حُسن اتفاق

خود را گم کردن-خود را برتر از آن که هست دانستن-سابقه ی خود را فراموش کردن

خط خطی شدن اعصاب-خرد شدن اعصاب-خراب شدن اعصاب

از جیب خوردن-در آمد نداشتن-از بس‌انداز خرج کردن

 

اخ و تف کردن-آب دهان بیرون افکندن

تخم حرام-حرام زاده-شرور-شیطان

درینگ-صدای خوردن مضراب یا ناخن با ساز

اما(اشکال‌تراشی، ایجاد شبهه)

دیوار به دیوار-بی فاصله-به هم چسبیده

خیمه شب بازی-نمایش عروسکی-حیله و تزویر

تحصیل کرده-درس خوانده

خط هوایی-راه هوایی-مسیر هواپیما

زیر چیزی زاییدن-از سنگینی کاری از پا درآمدن و کار را به پایان نرساندن

جهیزیه-نگا. جهیز

 

ته و توی چیزی را بالا آوردن-به اصل چیزی پی بردن-چیزی را تمام کردن

 

بستن به ناف کسی-به کسی خوراندن-به کسی نسبت دادن

اُزبَک-بی‌ریخت-ژولیده-ازخودراضی

دیر کرد-تاخیر-تعویق

آفتابه خرج لحیم(بیشتر بودن هزینه‌ی تعمیر چیزی از بهای نو آن)

از خدا خواستن(در برابر پیشنهاد یا کاری قرار گرفتن که خود شخص در آرزویش بوده است)

زدن به آن راه-خود را به ناآگاهی زدن

 

پیداش کردن-کسی را یافتن-گیر آوردن

خانه زاد-نوکر-خدمت گزار

جانب کسی را گرفتن-از کسی پشتیبانی کردن
رفتن و کشک خود را ساییدن-پی کار خود رفتن و فکری به حال خود کردن
دیدن دم کسی-دم کسی را دیدن

جِر زدن-دبه درآوردن-گردن نگرفتن-تقلب کردن در بازی

بگیر بگیر-بازداشت افراد بسیار-توقیف گروهی

حرف را خوردن-ناگهان سخن را بریدن و خاموش شدن

چند پیرهن بیش تر از کسی پاره کردن-بیش تر از کسی تجربه داشتن

 

 

 
دلخور کردن-مایه ی گله مندی و نارضایتی کسی را فراهم کردن

این سفر-این بار

خاله زنک-زن امل و دنیا ندیده-بی سواد و عامی-کسی که همواره درباره ی دیگران حرف می زند

چادر درانی-جلوگیری از رفتن زن مهمان

 

آقادایی را جنباندن(حرکتی به خود دادن)

به پیر و پیغمبر قسم خوردن-سوگند بسیار یاد کردن

خوش دوخت-لباسی که به اندازه و برازنده دوخته شده باشد

چاک دهن را چفت کردن-بستن دهان-سکوت کردن
براه-سازگار-اهل سازش-با گذشت

خاک تو سری کردن-نزدیکی کردن زن با شوهر
 

زار زدن لباس به تن-ناجور و نامناسب بودن لباس

برده خورده-ملاحظه-پروا

رم دادن-رماندن-فراری دادن

به لج انداختن-به لجاجت انداختن

چشم نم نمی-کسی که چشمش آب پس نمی دهد

آفتاب به ملاج کسی خوردن(دیوانه شدن، خل شدن)

 

دلچرکی-ناخوشایندی-اکراه

ربغ رحمت را سر کشیدن-مردن

دَم باریک-نوعی انبردست که نوک آن باریک و دراز است

پشمالو-دارای موهای بسیار

دلگرم-علاقه مند-مشتاق

اشهد را گفتن(برای مرگ آماده شدن)

خش افتادن-خراش افتادن

خوشگل-دل پذیر-تو دل برو-زیبا

برای هفت پشت کسی کافی بودن-از تحمل کسی خارج بودن-بسیار زیاد بودن

 

بلند شدن زیر سر کسی-با کسی سر و سری داشتن-تحریک شدن
ازخداخواسته-آرزومند-مشتاق

چله گرفتن-نگا. چله داری کردن

آخر‌دست (سر)(بالاخره، سرانجام)

از یک قماش بودن(سر و ته یک کرباس بودن)

پات-بی آبرو-بی تربیت

خلاص-تمام شد-مُرد

زیر پوست کسی آب رفتن-چاق شدن-ثروتمند شدن

تو نخ کسی یا چیزی بودن یا رفتن-کسی یا چیزی را پاییدن و زیر نظر داشتن

 

جان کندن-رنج بسیار بردن-با سختی فراوان کاری را انجام دادن
خال زدن-پیدا شدن خال در جایی از بدن یا لکه در چیزی-خال کوبی کردن

حاتم بخشی-گشاده دستی-سخاوتمندی

خوار و ضعیف-نحیف-ناتوان
حق کسی را دادن-آن چه سزای کسی است به او دادن
اصل‌ کاری(مهم‌ترین چیز یا شخص)

دست از پا خطا نکردن-هیچ کار اشتباهی نکردن-تکان نخوردن

خشک خشک توش کردن-در مقابل کسی شدت عمل به خرج دادن-کسی را سخت آزردن

پیچ گوشتی-وسیله ای که با آن پیچ را باز و بسته می کنند

خر کریم را نعل کردن-رشوه دادن-راضی کردن
تخم نابسمل لا-حرام زاده

دل کسی گرفتن-غمگین شدن-متاثر شدن

تو خط چیزی بودن-در کاری وارد بودن-در کاری تحقیق کردن

خوردن-مغلوب شدن-شکست یافتن-فرودادن

ریخت-شکل و قیافه-سر و وضع

 

بی شیله پیله-بدون حقه بازی-صاف و ساده

چاک خوردن-شکافته شدن-پاره شدن

پیچیدن به پر و پای کسی-با کسی بد رفتاری کردن-به کسی سخت گیری کردن

از چیزی (کسی) زده شدن(از چیزی (کسی) متنفر و بیزار شدن)

بامبول-حقه-کلک

شماره ی نوشته : ١- ۹ / ۷

خوب-کافی-بسیار
چراغانی-روشن کردن چراغ در جشن
 

بلا نسبت-دور از جانب شما

دل واپسی-نگرانی-اضطراب

اِرا(هنگامی که کسی نمی‌تواند و یا نمی‌خواهد به چرایی پاسخ دهد آن را به طنز می‌گوید)
دست چپی-از جناح چپ-مخالف حکومت
آدم ثانی(حضرت نوح)

از دیوار مردم بالا رفتن(دزدی کردن)
بی رگ-بی غیرت-بی حس

تنبل خان-تن پرور

بزن بزن-زد و خورد شدید-کتک کاری
خورد دادن-درخیاطی کم کم قسمت اضافی را از بین بردن-به زور به کسی خوراندن
حریم گرفتن-از کسی پروا داشتن-احترام کسی را نگه داشتن

پِهِن پا زدن-بیکاره و ولگرد بودن

 

 

چغل خوری-سخن چینی

از این دنده به آن دنده غلتیدن-از درد یا فکر و خیال نخوابیدن

جُنگ-کتابی که نوشته های گوناگون از نویسندگان گوناگون در آن باشد

ته نشست-رسوب