بهترین مجموعه اصطلاحات کوچه بازاری مردم ایران قسمت 119

دندان کسی را شمردن-رگ خواب کسی را به دست آوردن-کسی را تحت تاثیر و نفوذ قرار دادن

پول سیاه-سکه ای از نیکل و مس

دوا-واجبی-مشروبات الکلی

بی تخم و ترکه-بی فرزند-بی نسل

رفت و روب-جارو و پارو-خانه تکانی-تمیز کردن منزل

رسیدن-مواظبت کردن-مورد لطف قرار دادن

 

حاضر به یراق-حاضر و آماده

برای کسی تره خرد نکردن-از کسی حساب نبردن-به کسی اهمیت ندادن-برای کسی اعتبار قائل نشدن

رب و رسول را یاد کردن-به حد مرگ رسیدن

به نفس نفس افتادن-نفس نفس زدن

پیاده کردن-انجام دادن-تحقق بخشیدن-از هم باز کردن

فرض کنیم که

باد توی سرنا کردن-اسرار کسی را فاش کردن
حساب راسته حسینی-رو راست-بی شیله پیله
دم بازی-چاپلوسی-تملق

بابت-مورد-زمینه-موضوع

بد بیاری-بد شانسی-ناسازگاری بخت-چپلی

آسمان سوراخ شدن-رویداد بزرگ پیش آمدن

آفتاب کسی به زردی رسیدن(به پایان رسیدن دوران زندگی و یا قدرت و نفوذ کسی)
پایین دست-طرف پایین

دست علی به همراه-علی یارت باد

جِغله-آدم کوچک و ریزاندام ولی زرنگ و ناقلا

بلبشو-هرج و مرج-شلوغی

آب به آب شدن-تغییر آب و هوا دادن-بهبود یافتن به سبب سفر

بازار شام-جای شلوغ و در هم و بر هم

زیر بغل کسی هندوانه گذاشتن-کسی را به قصد دریافت چیزی بیش از اندازه ستودن

 

خرناس کردن-خرخر کردن در خواب

پر رودگی-پر گویی-پر حرفی
دیر دم-آن چه که دیر دم می کشد
خط خطی-درهم-خراب-متشنج-با خطوط زیاد روی آن ناخوانا شده

خیس کردن-ادرار کردن به خود

 

استخوان در گلو داشتن(رنج و سختی کشیدن)

 

دوبلور-دوبله کننده

حلوا حلوا کردن-نهایت احترام و حق شناسی را کردن

پاگون-سردوشی

آسمان را به زمین آوردن (دوختن)(کار شگفت‌انگیز کردن)
 

دو دو زدن-تکان تکان خوردن

خش و خش-نگا. خش خش

 

دست به آب رسانیدن-به دستشویی رفتن-به توالت رفتن

خلاص کردن-تمام کردن-کشتن

چوب به مرده زدن-از پا افتاده ای را آزار دادن-موضوع کهنه ای را تازه کردن

آفت-زن عشوه‌گر و فتنه‌انگیز

چرخیدن در روی یک پاشنه-تغییر نکردن وضعیت-گذشتن وضع به منوال سابق

جاصابونی-ظرفی که صابون را در آن می گذارند

بند و بار-قید های اجتماعی-آداب زندگی

 

حق-باج سبیل-رشوه

خاک عالم-تکیه کلامی برای اظهار تعجب و شرمندگی و ناراحتی

زار-نا به سامان-خراب-بد

پای کسی را گرفتن-زیانی به کسی وارد شدن

چُلمن-پخمه-کسی که زود گول می خورد
آهو چشم-معشوق-شاهد

پیش کرایه-کرایه ای که در مبدا پرداخت می شود

چای نیک-قوری و کتری چای

حرص خوردن-عصبانی شدن
چانه-گلوله ی خمیر نان

بد مست-کسی که هنگام مستی هرزه گویی کند و عربده بکشد
 

چرکمُرد-پر چرک و کثیف

جوش زدن دل-نگران و مضطرب بودن-در دلهره به سر بردن

آواز دادن(خواستن)

تو روی کسی چیزی گفتن-رو در روی کسی چیزی گفتن

پول سیاه-سکه ای از نیکل و مس

به بیراهه زدن-از بیراهه رفتن-از جاده ی اصلی منحرف شدن

از زور پسی-از روی ناچاری-اجبارن

چار دیواری-خانه

آفتابه‌دزد-دزدی که به ربودن چیزهای بی‌ارزش بسنده می‌کند

تاریخچه-تاریخ مختصر

زیر غلیانی-ناشتایی-غذای صیح-چارپایه ای که زیر غلیان می گذارند

بخور بخور-خوردن فراوان از مال دیگران

از آب روغن گرفتن(از هر اتفاقی بهره برداشتن)

پس کله ی کسی زدن-کسی را به کاری واداشتن

بر گرده ی کسی سوار شدن-کسی را زیر فرمان خود آوردن

زیادی-اضافی-بی مصرف-خارج از حد

آدم عوضی-کسی که ظاهرش با باطنش یکی نیست-بدطینت
دست کسی رو شدن-مچ کسی باز شدن-حیله ی کسی آشکار شدن
دهان به دهان گذاشتن-دهان به دهان شدن

تیغه-هر چیزی که مانند تیغ باشد-دیوار نازک

آخرین تیر ترکش(آخرین تدبیر)

خیک باد-باد کرده-شکم آورده-آبستن

از خوشحالی در پوست نگنجیدن(از شادی سر از پا نشناختن)

دست خالی بودن-تهی دست بودن-بی چیز بودن

تلیت-نان خیسانده در غذای آبکی

چشم و دل پاک-کسی که به دیده ی بد به ناموس دیگران نگاه نکند

آفتاب چریدن(بی‌کار بودن، چیزی برای خوردن نداشتن)

چاک دهن را چفت کردن-بستن دهان-سکوت کردن

خبط کردن-اشتباه کردن-به خطا افتادن

از کار در آمدن-آزموده شدن-نتیجه دادن

چرم پاره-خرده های چرم در دکان کفاشی

پوشالی-بی ارزش- بی مصرف

به سر دویدن- با سر رفتن

بریدن از کسی یا چیزی-دست کشیدن از چیزی-ترک کردن-قطع رابطه و دوستی

تن کسی خاریدن-خواهان آزار بودن-دنبال دردسر بودن

الدنگ(بیکاره، مفتخور، بی‌غیرت)
خَرخَری کردن-حرکات ابلهانه از خود درآوردن-خل بازی درآوردن

جرینگ-صدای سکه های پول

ته دیگ-برنج برشته شده و چسبیده به ته دیگ و یا چیزی که زیر برنج در ته دیگ بگذارند

بز دل-ترسو

جاجا کردن-مرغ را با جا جا به لانه کردن

 

به عرصه رسیدن-به سن پختگی رسیدن-بزرگ شدن
چوب به سوراخ زنبور کردن-شوراندن و تحریک کردن عده ای
اشک تلخ(شراب، اشک عاشق)
 

افتادن تشت کسی از بام-رسوا شدن-باز شدن مشت کسی

ته نشین-رسوب کرده

جا دکمه-سوراخی که دکمه ی لباس در آن جا می گیرد

بیرون روش-اسهال-شکم روش

اَتَر زدن-فال بد زدن

پرت شدن-دور افتادن از مطلب

دوا گُلی-دوا قرمز-پرمنگنات

پشه زدن-نیش زدن پشه

دلسوزه-سوختن دل از حسد و مانند آن

برق از کسی پریدن-سخت ترسیدن-جا خوردن

الف الف کردن(قاچ‌قاچ کردن)

ابرو آمدن-عشوه ریختن-غمزه کردن

تک و تنها-یکه و تنها-به تنهایی

از سیر تا پیاز-همه چیز-با همه‌ی جزئیات

تمام عیار-کامل-خالص-بدون نقص

دایه ی مهربان تر از مادر-پرستاری که بیش از مادر مواظب کودک است-کسی که تظاهر به دل سوزی می کند

خودکرده-کاری که بدون مشورت شده باشد
الم‌شنگه-هیاهو-آشوب-جنجال-داد و قال

پیش چشم داشتن-در برابر چشم قرار دادن

دندان شکن-قاطع-محکم

آسمان را به زمین آوردن (دوختن)(کار شگفت‌انگیز کردن)

چَرس-حشیش-گرد-بنگ
برده خورده-ملاحظه-پروا

بود و نبود-آنچه می تواند وجود داشته باشد-مال و منال-همه ی دارایی

 

دست کسی را بند کردن-به کاری گماشتن

آنجا رفتن که عرب نی انداخت(به جایی دور و بی‌بازگشت رفتن)
جبهه-میدان جنگ
دل ترکیدن-ترکیدن شکم بر اثر پر خواری

بریدن شیر-لخته لخته شدن شیر

تنوره زدن-چرخ زدن و گرد شدن

آشنایی دادن(خود را معرفی کردن)

 

آواز کوچه‌باغی(آوازی که جاهل‌ها می‌ خوانند و یکی از گوشه‌های دستگاه شور است)

دود گرفتن-پُک زدن

خایه دستمال کردن-چاپلوسی کردن-منت کشیدن
بالا آمدن کفر کسی-بی نهایت خشمگین شدن

تک پران-زن نانجیب

اختلاط کردن(بی‌هدف از این در و آن در گفت‌وگو کردن)

اسب چوبین-تابوت

بغداد خراب-شکم گرسنه
دست نماز-وضو
از دست برآمدن(ممکن و شدنی بودن، از عهده بر آمدن)

 

زانو بند-پارچه ی کشی حلقه مانند که برای حفاظت زانو در برابر ضربه یا در رفتگی بزر آن می بندند

آن سفر-آن بار-آن دفعه

پِندِر-لوازم فرسوده و ناچیز و کم بها

پاترس-ترساندن کودکان برای بازداشتن از کاری

چهلم-چهلمین روز درگذشت کسی

دزد بازار-پر هرج و مرج-جایی که در آن دزدی زیاد می شود-جای بی قانون

از یک قماش بودن(سر و ته یک کرباس بودن)

جسته گریخته-گاه گاه-اتفاقی
راه بلد-راهنما-آن که راه را خوب می شناسد

این دست و آن دست کردن-وقت تلف کردن-وقت کشتن-به عقب انداختن

تریاکی ِ چیزی بودن-سخت به چیزی معتاد بودن
خورند-لایق-درخور-به اندازه ی-طرفیت
رکابی-دارای رکاب-پیاده ای که به دنبال سواری بدود

آلت فعل(وسیله‌ی انجام کار)

ارواح شکمت-ارواح بابات

پشت و رو کردن-برگرداندن جامه به صورتی که رو پشت و پشت رو شود

خطب کسی کج بودن-نگا. پالان کسی کج بودن

چل زن-زن کوتاه قد

از سیر تا پیاز-همه چیز-با همه‌ی جزئیات

از سر کسی زیاد بودن(بیش از حد توانایی و ظرفیت کسی بودن)

بند نشدن سنگ روی سنگ-نا آرام بودن اوضاع-وجود نداشتن نظم و امنیت

آب به ‌زیر کسی آمدن-سراسیمه شدن

انگشت خوردن-افسوس خوردن-پشیمان بودن

افتادن دست(از فرط کار زیاد در دست‌های خود احساس خستگی بسیار کردن)

داربست-چوبی چند که معماران روی آن ایستاده و کار می کنند-چوب بست-داربند

ریشه کردن-قوام یافتن-جایگیر شدن-مستحکم شدن وضع

 

پاشویه-دیواره ی حوض-آبروی کنار حوض

ابرو تنگ کردن-ناز و غمزه نمودن-افاده و بی‌اعتنایی کردن

جور آمدن-اجزای لازم کاری با یکدیگر سازگار آمدن
افسارگسیخته-سرکش

دل کندن-دست کشیدن-رها کردن

خوش بیار-آن که کار و روزگار بر وفق مرادش می گذرد-خوش شانس

ابرو نازک کردن(ابرو تنگ کردن)
راست راستی-حقیقتن-واقعن

تنوره کشیدن-در حال چرخیدن به هوا پریدن

جا-رختخواب-بستر

دیر چسب-دیر آشنا

اداره بازی(پرداختن بیش از حد به تشریفات زاید اداری)

پیشنماز-کسی که پیشاپیش دیگران نماز می خواند و دیگران به او اقتدا می کنند

دور گرفتن-به چرخش افتادن-پشت سرهم سخن گرفتن

از خود در آوردن-دروغ‌پردازی کردن

زدن به سر کسی-ناگهان فکری به سر کسی آمدن-عقل خود را از دست دادن

چسونه-پست و نالایق-دشنامی برای تحقیر

آیه‌ی یاس-آن که بدبینی را به کمال می‌رساند

حاشیه بندی-گل کاری کردن در باغچه-مرز بندی

 

(نزد کسبه) نخستین فروش بامداد
تفنگ کمر شکن-تفنگی که از قنداق خم می شود

پشت بام-سقف بیرونی بام

چک و چیل-لب و لوچه

ارواح شکمت(ارواح بابات)

حساب باز کردن-افتتاح حساب بانکی

آسمان‌جل-ندار-بی‌چیز-کسی که رواندازش آسمان است
چوروک خوردن-چین برداشتن

خوشوقت شدن-شاد شدن-راضی شدن
جِرِ ِنگ جِرِ ِنگ-صدای برخورد چیزهای فلزی

چیزی بار کسی نبودن-علم و آگاهی نداشتن-شعور نداشتن

پات-بی آبرو-بی تربیت

به خود پیچیدن-ناخوش شدن-عتاب کردن

رو رفتن-بر زمین افتادن اسب از جلو و بر زانو ها
به روی کسی نیاوردن-از طرح موضوعی خودداری کردن-به سکوت برگزار کردن

بمیرم-قربان بروم

 

اسباب‌چینی(دسیسه‌چینی، توطئه‌چینی)

برفک-دانه های سفیدی که در دهان نوزادان پدید می آید-بخار یخ بسته-نقطه های سفید روی تصویر

آفتاب به ملاج کسی خوردن(دیوانه شدن، خل شدن)
بازی کردن-لق بودن-جفت نبودن

اسباب‌چینی(دسیسه‌چینی، توطئه‌چینی)

خود را بستن-پول دار شدن

آتش زیر پا داشتن(بی‌قرار بودن)
برو برو-اوج خوش بیاری و کامکاری

پشت به کوه اُحد بودن-پشت گرمی داشتن

دختر سعدی-دختری که بیش تر در بیرون از خانه و کم تر در خانه است

 

خرچه-در مقام توهین به بچه می گویند

 
زننده-زشت-نامطبوع-نفرت انگیز
چلو صاف کن-آبکش

 
خاک تو سری کردن-نزدیکی کردن زن با شوهر

به راست راست-فرمان نظامی برای گردش به راست

آدم بی‌خود(بی‌شخصیت و بی‌معنی)

انگشت بر حرف نهادن(ایراد گرفتن، نکته‌گیری کردن، اعتراض کردن)

خاطر خواه-عاشق-دل باخته

برج زهر مار-بسیار خشمگین-بسیار اندوهناک
خبردار-اصطلاح نظامی برای آماده کردن سربازان برای انجام فرمان

دل قرصی-اطمینان

خشکه پلو-کته

 

حساب بی حساب-سر به سر-این به آن در-مساوی-هیچ به هیچ

استغفرالله(خدا نکند، خدای نکرده، هرگز)

به کسی رو دست زدن-به کسی حقه زدن-کسی را فریب دادن
از پیش بردن(با موفقیت انجام دادن)

دل کندن-دست کشیدن-رها کردن
پاتی کردن-باد دادن خرمن

چوب کاری کردن-از کسی پذیرایی زیاد کردن-به کسی محبت بسیار کردن-کتک زدن بیش از حد

پاکاری-شغل پاکار

خانه آباد-عبارتی برای تحسین است

 
خشک-بدون انعطاف-بی عاطفه-خشن

جان به لب رسیدن-به ستوه آمدن-طاقت از دست دادن

جزیی فروش-کسی که که کالا را در اندازه های کوچک می فروشد

آسیاب‌گردان(کسی که به‌خوبی از عهده‌ی کارها بر می‌آید)

 

چغاله بادامی-چغاله بادام فروش
زیر سر داشتن-آماده شدن
دق دلی-دق دل

روی خود کشیدن-رو کشیدن

باریک اندام-لاغر و ظریف

تلکه کردن-پول یا چیزی را به زور-چاپلوسی و یا فریب از کسی گرفتن

احوال گرفتن(جویای حال شدن)

چین-یک بار درو-بک بار چیدن

تک پا راه رفتن-بی سر و صدا راه رفتن-کنایه از چابکی

حشر و نشر داشتن-نشست و برخاست داشتن دوستی و رفت و آمد داشتن

رو دست کسی بلند شدن-از کسی پیشی گرفتن-با کسی رقابت کردن

زیر چیزی زاییدن-از سنگینی کاری از پا درآمدن و کار را به پایان نرساندن

چارواداری-زشت-وقیح-بی ادبانه

از بن دندان-از ته دل-با میل و رغبت

آشنا روشنا(دوست آشنا)
دوا شور-شستن فرش با نوعی دوای جلا دهنده
برخوردن به کسی ،-به نطر کسی ناپسند آمدن-به کسی گران آمدن-احساس اهانت کردن-با کسی دیدار کردن

جا زدن-چیزی بدلی را به جای اصلی قالب کردن-خود را به جای دیگری معرفی کردن

زبان ریختن-سر و زبان داشتن-با چرب زبانی و شیرین سخنی کار خود را کردن

جبهه ی جنگ-میدان جنگ

خَنج-ناخن کشیدن بر چیزی

جِر خوردن-پاره شدن

جا-رختخواب-بستر
انگشت‌نگاری(ثبت کردن اثر خطوط روی انگشتان برای شناسایی در آینده)

 

دست بلند کردن-بالا بردن دست به نشانه ی آمادگی پاسخ گویی-اعلام رای و نظر

دست بلند کردن-بالا بردن دست به نشانه ی آمادگی پاسخ گویی-اعلام رای و نظر

از بیخ عرب بودن(یکسره منکر شدن، به‌کلی زیر چیزی زدن)

آیه‌ی یاس-آن که بدبینی را به کمال می‌رساند

زر زر کردن-غر زدن-گریه کردن شدید

چای دبش-چای مرغوب که دهان را گس کند

آشنایی به روشنایی انداختن-پس از مدت‌ها تصادفی آشنایی را دیدن

چار چشمی-با دقت و مراقبت کامل

 
به یک چوب راندن-همه را به یک چشم نگاه کردن
 

اسب را گم کردن دنبال نعلش گشتن-اصل را از دست دادن و دنبال فرع گشتن

دنده کشیدن-دنده ی اتوموبیل را پیاپی عوض کردن
چار-کوتاه شده ی عدد چهار-مترادف چشم

 
 

 

اهل عمل(کسی که کم‌تر حرف می‌زند و بیش‌تر عمل می‌کند)

بای بسم الله-اول کاری-آغاز چیزی

دربند چیزی بودن-در خیال چیزی بودن

آبِ جو(ب)(مال دنیا، هرچیز فراوان و بی‌ارزش)

جناغ-استخوان جلو سینه ی مرغ
تک روی-عمل بدون توجه به جمع

ابرو کج کردن-خشم گرفتن

از زبان کسی مو در آمدن(کنایه از فرط تکرار و بی‌نتیجه بودن سخنی است)

از حد (توانایی) خود تجاوز کردن

خر بی یال و دم-احمق-نادان

دوز و کلک-توطئه-مقدمات طرح کاری نامشروع

جفت بودن-در جای خود قرار داشتن

رانده و مانده-بدبخت و وامانده

پول ساز-کسی که کارهایش موجب در آمدن پول بسیار شود
آب شدن و به زمین فرو رفتن-دود شدن و به آسمان رفتن
خط در میان حرف زدن-آرام آرام و شمرده سخن گفتن

از پشه گوشت کبابی خواستن(خواهش یا انتظاری نابه‌جا و نشدنی داشتن)

آفتابه‌دزد-دزدی که به ربودن چیزهای بی‌ارزش بسنده می‌کند
خاور زمین-قاره ی آسیا

تَک تَک-یکی یکی-جدا جدا

دشت-فروش اول کاسب-نخستین پول دریافتی کاسب

خال زدن-پیدا شدن خال در جایی از بدن یا لکه در چیزی-خال کوبی کردن

توالت کردن-آرایش کردن

بند کردن-محکم کردن

از قرار(ظاهرن، آن‌طور که پیدا است)

حقه باز-شعبده باز-تر دست-مکار