هفته گذشته آلبوم “منشور” سومین اثر رسمی کاوه یغمایی شامل قطعه‌هایی در سبک راک و پاپ راک به بازار اومد. یغمایی هم اینکه از برگزاری کنسرت خود در نمایشگاه بین‌المللی تهران در ماه شهریور خبر داد.
در سال‌های گذشته اون‌قدر در حق موسیقی راک کم‌لطفی شده که شنیدن خبر انتشار یه آلبوم راک می‌تونه واسه طرفداران این نوع موسیقی باعث خوشحالی باشه. وقتی بود که کمتر می‌شد تصور کرد روزی قراره یغمایی و امثال اون مانند کاوه آفاق جریانی تازه در راک رو به جامعه تزریق کنن. به بهونه این اتفاق گذری بر گذشته موسیقی راک و فراز و نشیب‌های این ژانر از موسیقی داشته‌ایم:
سافت راک، پراگرسیو راک، هارد راک، فانک راک، فول راک، ایندی راک، آلترنیتیو راک، اسلو راک و… تنها چند شاخه از درخت پربار موسیقی راک هستن، درختی که روز‌به‌روز به شاخه‌های اون اضافه می‌شه. سازه های اصلی و تخصصی موسیقی راک، گیتار الکتریک، درامز، پیانو و کیبورد، گیتار آکوستیک و گیتار باس هستن. درون‌مایه ترانه‌های موسیقی راک، عموماً اجتماعیه، اما آثار عاشقانه‌ای هم در این سبک اجرا می‌شه. طبق تحقیقات محققان دانشگاه کمبریج، علاقه‌مندان موسیقی راک، بیشترً احساسات ناپایداری دارن و دارای خلق و خویی سرکش و به طور کاملً غیرمسئول هستن، در حالی که همین تحقیقات طرفداران موسیقی پاپ رو از نظر شخصیتی بسیار قراردادی و آروم اما ساده و بدون پیچیدگی معرفی می‌کنه.
دوره تولد موسیقی راک به دهه ۵۰ میلادی قرن بیستم در انگلستان و آمریکا برمیگرده. یه دهه بعد، سبک راک به عنوان گونه‌ای بیشتر‌پسند از موسیقی، در سراسر دنیا محبوب شد و گروه‌های زیادی فعالیت خود رو با درس‌های راک شروع کردن. این سبک از موسیقی در دهه های ۷۰ و ۸۰ میلادی به بالاترین درجه شکوفایی خود رسید. گروه‌های بزرگی مثل The Beatles، Pink Floyd، Queen، Led Zeppelin و Who فعالیت موسیقی خود رو با زیرشاخه‌های موسیقی راک ساختن و خیلی از پرفروش‌ترین آلبوم‌های تاریخ موسیقی جهان رو به نام خود به ثبت رساندند. با شروع قرن ۲۱ و در حالی که نسل طلایی موسیقی راک بیشترً به دوران کهنسالی خود نزدیک می‌شدن، گروه‌هایی نوپا در موسیقی راک شروع به کار کردن که بر خلاف مهارت نسبی بعضی از این گروه‌ها، دیگه هیچوقت موسیقی راک در سطح بین‌المللی به دوران طلایی خود نزدیک نشد.
البته در اینجور رخدادی، نقش گسترش موسیقی‌های الکترونیک هم کم اثر نبود؛ موسیقی‌ای که هم‌حالا درصد کثیری از تولیدی‌های این بازار رو به خود اختصاص می‌دهد.
ورود سبک راک به موسیقی ایران، طی مراحل جور واجور و با افت‌وخیزهای زیادی انجام شد.
در اواخر دهه ۴۰ و اوایل دهه ۵۰ خورشیدی، خوانندگان جوونی پا به میدون موسیقی گذاشتن که موسیقی متفاوتی از آثار پاپ ایرونی اون دوره ارائه می‌دادن. هرچند بازم هم در راک بودن اون قطعات شبه س هست و موسیقی‌دان‌های زیادی این مسئله رو نقد می‌کنن، اما طرفداران کوروش یغمایی خواننده جوون اون عصر، مدعی بودن که اون موسیقی راک رو وارد کشور کرده. درست در همون ایام بود که اصطلاح “راک ایرونی” هم گسترش پیدا کرد و به بیشتر آثاری که فرهاد مهراد، فریدون فروغی می‌خوندن، اینجور لقبی داده می‌شد.
پدر راک ایران چه کسیه؟
ً موسیقی یغمایی قبل از انقلاب، رگه هایی از راک رو در خود می‌گذاشت و آثار اون بیشتر از هر خواننده‌ای به راک نزدیک بود اما در این گزارش، پس از معرفی گروه‌های راک بعد از انقلاب، بررسی می کنیم که واقعاً روی موسیقی یغمایی می‌تونه برچسب راک زد یا خیر.
با انقلاب اسلامی، چراغ موسیقی راک واسه حدوداً بیست سال خاموش شد تا اینکه اواخر دهه ۷۰ شمسی با ایجاد فضایی بازتر در جامعه موسیقی، موج جدیدی از جوانان علاقه‌مند به موسیقی راک وارد این میدون شدن. البته در اول فعالیت بیشتر این گروه‌های نوپا به صورت غیرمجاز انجام می‌شد تا اینکه در آخر در دهه های ۸۰ و ۹۰ به آلبوم‌هایی که تموم یا بخشی از اون‌ها راک بودن مجوز داده شد.
این وسط گروه‌هایی از موسیقی راک هم به دلیل نبود توانایی واسه اخذ مجوز، به فعالیت خود در بازار موسیقی کشور پایان داده وعده‌ای هم راهی بیرون مرز کشور شدن. “اوهام” نام گروه مشترک شهرام شعرباف، بابک ریاحی‌پور و شاهرخ ایزدخواه بود که پس از چهار سال فعالیت غیرمجاز، ریاحی‌پور و ایزدخواه از اون جدا شدن اما شعرباف مقاومت کرد تا اینکه اون در آخر در سال ۹۱ تونست مجوز انتشار اولین آلبوم رسمی خود رو تحت امتیاز گروه “شهرام شعرباف” دریافت کنه.
موسیقی شهرام شعرباف و در اسبق گروه “اوهام”، ترکیبی از موسیقی راک و موسیقی ایرانیه. بعضی از اهالی موسیقی راک فکر می کنن که شهرام شعرباف، پایه‌گذار موسیقی راک بعد از انقلابه و اونو در این مورد ستایش می‌کنن.
فعالیت هنری خونواده یغمایی در میدون موسیقی پس از انقلاب با ظهور کاوه یغمایی بزرگ‌ترین بچه کوروش ادامه پیدا کرد.
کاوه یغمایی فعالیت خود رو به صورت حرفه‌ای در دهه ۷۰ شمسی شروع کرد و در سال ۱۳۸۲ اولین آلبوم رسمی خود رو که رنگ و روح راک داشت وارد بازار موسیقی کرد.
اون به اجراهای مختلفی تو تهران هم پرداخت، اما چندی بعد تهران رو به مقصد ونکوور کانادا ترک کرد تا دومین آلبوم خود رو در اونجا منتشر کنه.
یغمایی آهنگساز، نوازنده و تنظیم‌کننده‌ایه که نقش اساسی در پیشرفت موسیقی راک در بیست سال گذشته داشته و علاوه بر آلبوم‌های شخصی که منتشر کرده، در آلبوم‌های راک دیگری هم حضور داشته و موزیسین‌های جوونی رو هم به موسیقی کشور معرفی کرده. سیروان خسروی که هم‌حالا از بهترین تنظیم‌کنندگان و از مشهور‌ترین خوانندگان کشوره، قدیمً از شاگردهای کاوه یغمایی بوده و موفقیت خود رو مدیون اون می‌دونه. آثار کاوه یغمایی و سیروان خسروی هرچند معمولاً با سازبندی‌های موسیقی راک تنظیم شده‌ان اما از نظر کارشناسان موسیقی، راک خالص نیستن. البته یغمایی در شناسنامه‌ای که واسه بعضی از آثارش ارائه داده، اون‌ها رو قطعاتی راک معرفی کرده است.
جنس موسیقی من هم پاپه و هم راک
رضا یزدانی دیگه پدیده نوظهور موسیقی راک در اوایل دهه ۸۰ به حساب می‌رفت. تا حالا آدمایی کارشناس، موسیقی یزدانی رو نقد و بررسی کرده و اونو یه خواننده موفق پاپ-راک می‌دانند. یزدانی از سال ۱۳۷۹ تا حالا ۹ آلبوم موسیقی منتشر کرده، اما نکته باحال در مورد اون هستش که یزدانی خود رو فقطً یه خواننده راک نمی‌دونه و عقیده داره در موسیقی ایران اصلاً راک وجود نداره.
یزدانی در‌این‌باره می‌گوید: جنس موسیقی من هم پاپه و هم راک. اما در ایران ما موسیقی راک نداریم. وقتی تو یه کشور می‌توان ادعا کرد موسیقی راک هست که دست کم ۵۰۰ خواننده راک در اون وجود داشته باشه. اون وقت می‌می گن فلان مملکت موسیقی راک داره.
ما در کل ۱۵-۱۰ تا خواننده راک داریم که کنسرت می‌گذارن و آلبوم منتشر می‌کنن.
یزدانی از اون دسته موسیقی‌دان‌هاییه که عقیده داره موسیقی کوروش یغمایی هم کاملً راک نبوده و اونو هم فقط به خاطر چند قطعه راک نمی‌توان یه راک‌خوان نامید.
گروه The Ways از دیگر گروه‌های موسیقیه که در دهه ۸۰ فعالیت خود رو به صورت زیر‌زمینی شروع کرد و پس از منتشر کردن یه آلبوم و چند قطعه به صورت اینترنتی، محبوبیت زیادی در میان مخاطبان سبک موسیقی راک پیدا کرد.
کاوه آفاق عضو اسبق این گروه بود که نقشی اساسی در پیشرفت The Ways اجرا می‌کرد.
من موسیقی خودمو یه راک صرف نمی‌دانم
آفاق که به عنوان خواننده، نوازنده و آهنگساز در این گروه حضور داشت، پس از حدود یه دهه همکاری با بقیه اعضای گروه The Ways، از این گروه موسیقی جدا شد و فعالیت خود رو به صورت تکی پی گرفت. آفاق که همراه گروه The Ways به تولید آثاری در سبک راک می‌پرداخت، با جدا شدن از این گروه در سال ۱۳۹۲، تغییراتی نسبی در آثار شخصی خود درست کرد و تا حدودی از موسیقی فقطً راک فاصله گرفت، اما اعضای گروه The Ways با سرپرستی حامد قناد، فعالیت خود رو در سبک راک ادامه دادن.
آفاق هم در مورد موسیقی راک و رابطه اون با فعالیت هنری خود، دیدگاهی تقریباً مشابه رضا یزدانی داره.
اون در مصاحبه‌ای در مورد نوع موسیقی‌ای که می‌خواند، می‌گوید: من موسیقی خودمو یه راک صرف نمی‌دانم. مشخصه موسیقی من، بی سبک بودن اون هستش.
خیلی از بچه‌ها هستن که در ایران راک کار می‌کنن که مساوی بگم کارای اون‌ها خوبند. البته مشکل اساسی بعضی از اون‌هایی که راک صرف کار می‌کنن، خوانندگی بده. اون‌هایی که یه مقدار ایرانیزه تر کار می‌کنن و قسمت راک اونو سبُک می‌کنن، مشکل اساسی‌شون موزیکِ نه خیلی خوش‌بینانه س.
کاوه آفاق در نقطه نظرات خود در مورد موسیقی راک، ایرانیزه کردن آثار راک رو رمز موفقیت خوانندگان ایرونی می‌دونه که می‌خواهند موسیقی راک کار کنن. کلید موفقیتی که یزدانی هم ازش استفاده می‌کنه. یزدانی هم می‌گوید که راک غربی رو ایرانیزه کرده. هدف اون ساختن شکلی از موسیقیه که واسه شنونده ایرونی قابل درک باشه. اتفاقی که در مورد محسن چاوشی هم صدق می‌کنه.
چاوشی مؤلفیه که با پاپ شروع کرد اما حالا و مخصوصاً در دو آلبوم گذشته خود، رگه هایی از موسیقی راک رو اجرا کرده. بابک ریاحی‌پور عضو قبلی گروه اوهام که اتفاقاً در برهه‌ای از زمان، منتقد پر طاقت و سمج چاوشی بود، آلبوم “پاروی بی قایق” محسن چاوشی رو یه آلبوم به طور کاملً راک و موفق می‌دونه.
بهروز پایگان از تنظیم‌کنندگان مشهور موسیقی راک هم چاوشی رو از استعدادهایی می‌دونه که می‌تونه راک خالص بسازه و به طور کاملً از پاپ دل بکنه. پایگان می‌گوید ورود آدمایی مثل محسن چاوشی که پتانسیل بالایی واسه تغییر و انعطاف در سبک موسیقی دارن، می‌تونه به پیشرفت موسیقی راک سرعت ببخشد. با در نظر گرفتن سخنان و آرای موسیقی‌دان‌های جور واجور در مورد سبک هنری چاوشی، با کمی جستجو می‌شه دریافت که چاوشی هم در بیشتر آثار راکش، از همون شگرد ایرانیزه کردن استفاده می‌کنه.
چاوشی در بیشتر مواقع، یه ملودی ایرونی رو به صورت راک تنظیم می‌کنه. ملودی هویت یه قطعه موسیقیه که چاوشی معمولاً تلاش می‌کنه اونو باب میل و علاقه ایرانیان بسازه اما در مورد تنظیم قطعاتش، به یه موسیقی حرفه‌ای فکر می‌کنه. البته این دیدگاه در مورد چاوشی هم به‌سان خوانندگان دیگه نسبیه، چراکه چاوشی هم قطعاتی داره که علاوه بر تنظیم، ملودی و تحریرهای اونم متودهای راک خالص رو رعایت کرده‌ان.
ایرانیزه‌شدن راک مخالفانی هم داره
فرشاد رمضانی خواننده گروه دگردیس که اتفاقاً در جشنواره گذشته فجر هم واسه اولین بار به روی صحنه رفت و قطعاتی از موسیقی راک خود رو اجرا کرد، عقیده داره که اگه یه مؤلف می‌خواهد اثری با درون‌مایه راک بسازه، نباید خود رو اسیر ایرانیزه کردن اون کنه و بعد اونو اجرا کنه.
رمضانی دیدی جدی‌تر از شرط گرفتن درخواست بازار روی موسیقی راک داره و می‌گوید: راک یه روش و طریقته. وقتی که کسی میاد و مدعی می‌شه که مردم سی دی و بلیت‌های کنسرت منو می‌خرند این یه نگاه عامیانه س که هنرمند به عنوان مشتری و گوشت و مرغ به مخاطب نگاه می‌کنه. اینجا هستش که تفکر معنا پیدا می‌کنه که اثر یه راک با اصالته یا خیر.
دهه ۹۰ شمسی رو می‌توان نقطه عطف موسیقی راک در کشور ایران دونست. از شروع این دهه، تعداد تولیدی‌های موسیقی راک در کشور زیاد شد و بر مخاطبان این‌گونه از موسیقی هم اضافه شد.
کلا هنرمندان فعال در موسیقی راک در دهه ۹۰ رو می‌توان به سه دسته تقسیم کرد.
دسته اول افراد و گروه‌هایی مثل کاوه یغمایی، The Ways، رضا یزدانی، فرشید اعرابی، اوهام و بقیه موزیسین‌هایی هستن که فعالیت موسیقی راک رو در دهه گذشته شروع کرده بودن و در این دهه هم به شکلی جدی‌تر و در چارچوب قوانین وزارت ارشاد به فعالیت خود ادامه میدن.
دسته دوم، گروه‌های جدید و نوظهور موسیقی راک در دهه ۹۰ هستن. دیوار، ترافیک، سه‌نقطه و کامنت از جمله این گروه‌ها هستن که طی سال‌های گذشته به وجود اومده‌ان و آثار قابل قبولی رو به جامعه موسیقی ارائه داده‌ان، اما گروه سوم از فعالان در میدون فعلی موسیقی راک، خوانندگانی هستن که موسیقی خود رو با سبک پاپ شروع کردن و در میان راه تغییر راه دادن طوری که آثار جدیدشون شکل و بوی راک پیدا کرده یا وعده داده‌ان در آینده‌ای نزدیک به تولیدکنندگان موسیقی راک خواهند ملحق شد.
بر خلاف پیشرفت و افزایش تعداد مخاطبان موسیقی راک در ایران، عده‌ای از موزیسین‌های مشغول در این میدون، از سختی‌های فعالیت راک در کشور ایران می‌می گن. مسعود همایونی نوازنده و تنظیم‌کننده گروه “دیوار” که در قطعات مختلفی از چندین خواننده بزرگ کشور هم نوازندگی کرده، فعالیت موسیقی راک در ایران رو خیلی سخت می‌دونه. همایونی ضمن اینکه تأثیرگذاری موسیقی راک رو از پاپ بیشتر می‌دونه، عقیده داره موسیقی راک و کلا همه موسیقی‌هایی که واسه بازار فعلی موسیقی ایران خاص به حساب می‌آیند، همیشه مظلوم واقع می‌شن و از اون‌ها پشتیبانی نمی‌شه. مهدی بیک‌وردی از نوازندگان و آهنگسازان گروه “ایماژ” هم بر دیدگاه اشتباهی که موسیقی راک رو به شیطان‌پرستی در رابطه می‌کنه، نقد داره.
بیک‌وردی وجود اینجور مسئله‌ای رو به طور کاملً رد کرده و موسیقی راک رو یه موسیقی به طور کاملً استاندارد و شریف می‌دونه.
علاوه بر همایونی و بیک‌محمدی، آزاده مهدوی آزاد نوازنده هارمونیکا که با آلبوم “شانزه‌لیزه” به معروفیت رسیده هم عقیده داره که فضای مناسبی واسه ارائه موسیقی راک در جامعه ما وجود نداره، چون که به گروه‌های راک در ایران به سهولت مجوز فعالیت داده نمی‌شه و اون‌ها تحت شرایطی آزادانه نمی‌تونن کنسرت خود رو برگزار کنن. وضعیت ناجور موسیقی راک در رسانه ملی هم می‌تونه مُهر تأییدی بر آرای موسیقی‌دان‌هایی باشه که فکر می کنن موسیقی راک در کشورمون بر خلاف پیشرفت نسبی، بازم مظلوم واقع می‌شه. در تلویزیون، موسیقی راک جایی نداره و حتی در مواردی که خوانندگان پاپ واسه تنظیم تیتراژهای تلویزیونی از گیتار الکتریک استفاده می‌کنن، از روی زور و اینکه دیگه چاره ای نیس یدونه‌نوازی گیتار الکتریک از اون اثر حذف می‌شه و معمولاً صاحبان اینجور آثاری مجبور می‌شن تنظیم قطعه خود رو تغییر داده و یا اون اثر رو با دو تنظیم متفاوت منتشر کنن.
در آخر از شرایط فعلی موسیقی کشور می‌توان برآورد کرد که در آینده‌ای نه‌خیلی دور، موسیقی راک به عنوان موسیقی همه‌پسند همه مردم، جانشین بقیه موسیقی‌های پاپیولار می‌شه. البته تحقق همچین چیزی، لازمه‌هایی داره که می‌بایست کم کم واقع شن، وگرنه، موسیقی راک از راه رشد صعودی در پیش‌گرفته منحرف می شه.
“این روزا اسم موسیقی راک تبدیل به یه تیتر ترسناک شده”، این جمله ایست که کیان پورتراب سرپرست گروه کامنت با اون وضعیت فعلی موسیقی راک رو توصیف می‌کنه. واسه رُشد هر چی سریع‌تر موسیقی راک، لازمه که سایه اینجور دیدگاه‌هایی از روی موسیقی راک ورداشته شه و با عنوان این‌گونه از موسیقی، با احترام بیشتری برخورد شه.
در واقع واسه پیشرفت موسیقی راک، باید در مرحله اول موزیسین‌هایی که به سبک راک علاقه‌مندند، از ورود به اینجور راهی ترس نداشته باشن و در مرحله دوم باید دید مسئولین و مسئولان موسیقی به اینجور سبکی تغییر کرده و حرفه‌ای‌تر شه.
شرایطی که با در نظر گرفتن روند مثبت حاکم بر موسیقی که از دهه ۷۰ شروع شد، نوید این مسئله رو می‌دهد که موسیقی راک هم روزی مانند موسیقی پاپ آزادانه به فعالیت خود عمل کرده و در محافل جور واجور حضور یابد. در صورت تحقیق اینجور شرایطی، اون‌وقت شرط سوم یعنی تغییر در نگاه مخاطبان موسیقی هم خواه‌ناخواه به وجود میاد و موسیقی راک در میان همه مردم شنیده می شه.
