فهرست فرهنگ لغت مردم کوچه بازار مردم ایران قسمت چهارم

احوال گرفتن-جویای حال شدن

چته ؟-تو را چه می شود ؟

دست چپی-از جناح چپ-مخالف حکومت

آن سفر(آن بار، آن دفعه)

تحت اللفظی-کلمه به کلمه

خبرنگار-آن که برای روزنامه-مجله-یا رادیو و تلویزیون کسب خبر می کند
ترک نشاندن-پشت سر نشاندن کسی

دادستان-ستاننده ی داد-مدعی العموم

 

حرف کشیدن از کسی-کسی را به سخن گفتن واداشتن

آب نکشیده-زشت-بد-نامفهوم

پاتختی-چارپایه ی کوچک کنار تختخواب-روز بعد از عروسی

چاک دادن-شکافتن-پاره کردن

تن خواه گردان-پول نقدی که در موقع لزوم خرج هرینه های فوری می شود

دو لا پهنا حساب کردن-دو برابر بهای خقیقی حساب کردن

دست فروشی-شغل دست فروش

جامغولک بازی-حقه بازی-فریب کاری

پِخ کردن-با گفتن پِخ کسی را ترساندن
بر ملا شدن-آشکار گشتن
ذباله دانی-هر مکان کثیف-بی نظم و بی ارزش
از رو بردن(خجالت دادن، مقاومت حریف را در هم شکستن)

پیله کردن به کسی-با مزاحمت اصرار و پافشاری کردن به کسی-پاپی کسی شدن

دلسوزه-سوختن دل از حسد و مانند آن

چلاق-دست و پا شکسته یا بریده

چیزی-فاصله ای-راهی-زمانی

از دست برآمدن(ممکن و شدنی بودن، از عهده بر آمدن)

خرد نکردن تره برای کسی-کم ترین اهمیتی برای کسی قایل نشدن

 

با هم کنار آمدن-با هم ساختن

پا به زا-حیوان یا انسانی که هنگام زایمانش نزدیک است

چل و یک منبر روشن کردن-چهل و یک شمع نذری در چهل و یک مجلس روضه خوانی

 

این پهلو آن پهلو شدن(این دنده آن دنده شدن، غلتیدن از پهلویی به پهلوی دیگر)

روی دست کسی گذاشتن-به کسی تحمیل کردن

پا خورشی-وسایل لازم برای پخت خورش

خاصه تراش-آرایشگر مخصوص بزرگان

زبان کسی را موش خوردن-سکوت کردن-با وجود ضرورت سخن نگفتن

اهل نشست-تارک دنیا-گوشه‌نشین

حق آب و گل-امتیاز-اعتبار

زوار در رفتن-بند و بست چیزی خراب شدن-از شدن خستگی یا پیری از کار افتادن

بکسل کردن-چیزی را به دنبال خود کشیدن و بردن
تنگ غروب-نزدیک غروب-آفتاب زردی
جان کندن-رنج بسیار بردن-با سختی فراوان کاری را انجام دادن

راپرت-گزارش-خبر

تخسی-شیطنت-شرارت-ناقلایی

دیم-زراعتی که از آب باران آبیاری می شود

پت و پهن-دارای پهنای بیش از حد-کت و کلفت-گل و گشاد

جِرم-ته نشست هر چیز-آن چه از دود چسبنده بماند
اوت کردن(بیرون انداختن، بیرون کردن)

داماد سرخانه-دامادی که در خانه ی پدر زن زندگی می کند

ذلیل شدن-خوار و زبون شدن-بیچاره شدن

 
آدم بگو بخند(شیرین‌زبان و بذله‌گو)

جیز گر-ربا خوار-کسی که از دیگران برای دادن مکان غیرقانونی پول می گیرد

اُرد-درخواست-سفارش-دستور

دست کم-حداقل
به هم زدن-قطع رابطه کردن

دل پیچه-دل درد-فشار آمدن به معده و روده بر اثر بیماری های گوارشی

به عمل آوردن-به اجرا در آوردن-برای استفاده آماده کردن

دست-بار-دفعه-مرتبه-واحد وسایل گوناگون

اشک تمساح-گریه ی دروغین

بی همه کس-بی پدر و مادر

 

از قلم افتادن-فراموش شدن-مورد بی‌مهری قرار گرفتن

زرت کسی قمصور شدن-به وضع بد و خنده داری از پا درآمدن-بیمار شدن-شکست خوردن

دم به تله ندادن-با احتیاط رفتار کردن-خطر نکردن

 

دور سر گرداندن-بلاتکلیف گذاشتن-معطل گذاشتن

آیه‌ی یاس-آن که بدبینی را به کمال می‌رساند

جانب کسی را گرفتن-از کسی پشتیبانی کردن

زمینه سازی کردن-مقدمه چیدن برای انجام کاری

تمام عیار-کامل-خالص-بدون نقص

دلچرکین-کسی که از چیزی اکراه پیدا کرده است

خوار و حقیر-بی اعتبار-بی ارزش-ناچیز

رانندگی-فن راندن وسایط نقلیه-اصول و قواعد راندن
آدم ثانی(حضرت نوح)
تو به تو-گوناگون-لا به لا

 
از خدا خواستن(در برابر پیشنهاد یا کاری قرار گرفتن که خود شخص در آرزویش بوده است)

خر گرفتن کسی-کسی را احمق حساب کردن

زه کشیدن-سخت شدن زخم-کشیدن عضله ها
آفتاب کردن-برای خشک کردن جلو آفتاب گذاشتن

بوق زدن-اعلام موافقت کردن

ریز بینی-نکته سنجی-دقت

رقصیدن به ساز کسی-تابع سلیقه و خواست کسی بودن-از خود اراده ای نداشتن و از دیگری تبعیت کردن

پر ادعا-متکبر-از خود راضی-قمپز در کن

ابرو تنگ کردن(ناز و غمزه نمودن، افاده و بی‌اعتنایی کردن)

بر وفق-مطابق-موافق

اسم درگوشی-نام دوم فرد مسلمان که نام یکی از امامان است

 
 

 

ابوطیاره(اتوموبیل کهنه و فرسوده)

تو پوست کسی افتادن-کسی را وسوسه کردن

جلز و ولز-سوز و گداز

پا برهنه وسط حرف کسی دویدن-کسی را قطع کردن- آفتابه برداشتن

اهل و نا اهل(کس و ناکس، نجیب و نانجیب)

چاشنی-آن چه که برای به تر کردن مزه ی غذا در آن می ریزند-آن چه که برای منفجر شدن در چیزی کار می گذارند

تشریک مساعی-با کسی همکاری کردن

 

جا خوش کردن-در جایی که معمولن نباید ماندن اقامت کردن

از زبان افتادن(لال شدن)

دامنگیر کسی شدن چیزی-گرفتار شدن کسی به چیزی

جُستن-چیز گمشده را یافتن

به حول و ولا افتادن-دستپاچه و مضطرب شدن-به تلاش و تقلا افتادن
خرده حساب-طلب مختصر-دشمنی قبلی

خودفروشی-فاحشگی-خیانت
خنگ-نادان-ابله-کودن

پنبه ی کسی را زدن-کسی را افشا و بی اعتبار کردن

به قدر پشت خاک انداز-بسیار کوچک و محقر

 
از خنده روده بر شدن(از شدت خنده بی‌حال شدن)

زیر دماغ کسی سبز شدن-ناگهان در برابر کسی حاضر شدن

زیر غربالی-دانه هایی که به مرغ و پرنده می دهند

خایه مال-چاپلوس-متملق-دستمال به دست

جوجه مشدی-تازه کار و نا آشنا با آداب و رموز مشدی گری
دندان کسی را شمردن-رگ خواب کسی را به دست آوردن-کسی را تحت تاثیر و نفوذ قرار دادن

ترید- تلیت

اگشت توی شیر زدن و مایه گرفتن برای کسی-برای کسی نقشه کشیدن-از کسی بد گفتن

از پا در آوردن-سخت فرسوده و از کار افتاده کردن

خشتک کسی را سر او کشیدن-نگا. خشتک کسی را پاره کردن

خیسیدن-خیس خوردن-خیس شدن

زیر بار رفتن-قانع شدن-تحمل کردن

از یک قماش بودن-سر و ته یک کرباس بودن

زیر در رو-گریزان-گریز پا-شانه خالی کن

حاضری-غذایی که پختن نمی خواهد و به سرعت آماده می شود

خط خطی-درهم-خراب-متشنج-با خطوط زیاد روی آن ناخوانا شده
دم ِ بخت-دختری که به سن ازدواج رسیده است

دهن کسی گرم بودن-خوش سخن و مجلس آرا بودن

جفتک انداختن-لگد زدن-از انجام کاری خودداری کردن

دبیر-آموزگار دبیرستان-فرد صاحب مقام در یک حرب-وزارت خانه یا سفارت

پُخی بودن-کاره ای بودن-مهم بودن

تیغ زن-کلاه بردار-گوش بر

تاب بازی-بازی کردن با تاب

تنگ کسی گرفتن-احتیاج فوری به قضای حاجت داشتن

ریش بز-گیاهی همیشه سبز و پرشاخه

آفتاب روی پشت بام جمع کردن(کاملا تنگدست بودن)

چل نکه-پارچه ای که از انواع پارچه های بریده شده سر هم دوخته شده باشد

حلال و حرام کردن-پای بند نبودن به دستورات شرعی

زاغه-جای نگاه داری گاو و گوسفند-حانه ی بسیار محقر-انبار مهمات

آلونک‌نشین(ساکنان حواشی شهرها که در اتاقک‌های آلونک‌وار زندگی می‌کنند)

رنگ و رو رفته-کهنه-فرسوده-کارکرده

ابنه‌ای(کسی که با شوخی‌های زشت و حرکات جلف وسیله‌ی آزار خود را فراهم می‌آورد)

از شیر گرفتن(به دوره‌ی نوزادی پایان دادن)

تریاک خوردن-خود را با تریاک مسموم کردن

 

بخت گشا-شانس آور-سبب خوش اقبالی-مایه ی سفید بختی

دست چین-گزیده-منتخب

آبدار-سخت-شدید-سنگین

دیپلمه-کسی که دیپلم دارد

جزیی فروش-کسی که که کالا را در اندازه های کوچک می فروشد
این پهلو آن پهلو شدن(این دنده آن دنده شدن، غلتیدن از پهلویی به پهلوی دیگر)

 

آواز دهل-چیزی که تنها سخن‌گفتن درباره‌ی آن جالب است-نه خودش = چیزی که از آن سخن زیاد می‌گویند اما واقعیت آنچنانی ندارد
برگ برنده-ورقی که با آن بتوان بازی را برد-وسیله ی اثر بخش

 

 

از هفت دولت آزاد بودن-شاد و آزاد بدون نگرانی از قضاوت دیگران زندگی کردن

آب و رنگ(طراوت و شادابی)

 
زهره ترک شدن-زهره آب شدن

زیر سبیل گذاشتن-تحمل کردن-به روی خود نیاوردن

خرحمال-کسی که فقط کارهای دشوار می کند

 

پشه کسی را لگد زدن-با دردی اندک بنای گله و زاری گذاشتن

ترید- تلیت

باجه-جای بلیت فروشی

پادرمیانی کردن-میانجی گری کردن
پیش کسوت-کسی که سابقه اش بیش تر از دیگران است
رنگ-حیله-نقشه-تدبیر

از قلم انداختن-از یاد بردن-مورد بی‌توجهی قرار دادن

 

اَتَر زدن-فال بد زدن
چس گره زدن-نهایت خست به خرج دادن

رنگ شدن-گول خوردن

آفتابگیر-جایی که آفتاب بر آن بتابد-سایبان-چتر آفتابی

دور تسبیح-بسیار و بی شمار

خوردن بلا به جان-اصابت بلا با جان

بَده کردن-کسی را بد وانمود کردن-کنفت کردن-از چشم انداختن

انداختن توی هچل-دچار دردسر و ناراحتی کردن
زدن به تخته-برای جلوگیری از چشم زخم و برای تعریف و تشویق گفته می شود

ذِله کردن-ذله آوردن

جا آمدن حواس-به هوش آمدن

دشت کردن-فروختن اولین جنس-نخستین بار پول گرفتن

چیله جمع کردن-گردآوردن چیله

چادر درانی-جلوگیری از رفتن زن مهمان

آجیل مشکل‌گشا-آجیلی که برای گشایش کار می‌خرند و بین مردم متدین پخش می‌کنند

اوقات‌تلخی(ترش‌رویی، عصبانیت)

تریت- تلیت

بی طرف-کسی که در دسته بندی گروهی شرکت و دخالت ندارد

توله سگ-در حالت تحقیر: بچه

دلال بازی-به شیوه دلالان از راه مبالغه و دروغ کاری را بزرگ جلوه دادن-واسطه گری

خفه خون گرفتن-دم بر نیاوردن-ساکت شدن

پات-بی آبرو-بی تربیت

خوش عیار-خوش ذات-خوش جنس

زرق و برق-جلوه ی ظاهری-جلا و شفافی

خشتک پاره کردن-قیامت به پا کردن-داد و بی داد کردن-رسوا کردن-شدت عمل نشان دادن

چُغُلی-سخن چینی-غیبت-شکایت

 

دستی-به عمد-از روی تعمد

چیز خور کردن-خوراندن سم یا موادی که رمالان و دعانویسان تجویز می کردند

 

 
استخوان خرد (نرم) کردن(با رنج و زحمت بسیار چیزی به‌دست آوردن، دود چراغ خوردن)
چل زن-زن کوتاه قد

تو کله ی کسی کردن-چیزی را به سختی به کسی آموختن

توی هم لولیدن-با هم و کنار هم ایستادن و حرکت کردن

چاق کردن-سر حال آوردن-درمان کردن
 

جفت جنین-جفت نوزاد که پرده و غشای دور جنین است

آبِ بسته(شیشه، بلور، یخ، برف)
الیسون و ولیسون-وردی است که برای کسانی که منتظرشان هستند می‌خوانند

جِر زن-کسی که در بازی یا کاری دبه در می آورد

آدم کردن کسی(کسی را تربیت کردن، سواد آموختن)

آب مریم-شیره‌ی انگور-عصمت و طهارت

تو دو کشیدن-کسی را وارد کاری کردن

ترش ابرو-عبوس

دهن تر کردن-اندکی نوشیدن-لو دادن

 

خارج از حد-بیش از اندازه

تسمه از گرده ی کسی کشیدن-کسی را به سود خود بی رحمانه به کار واداشتن

خورد رفتن-از بین رفتن قسمت اضافی در خیاطی-جذب شدن و حل شدن در چیزی
داریه زنگی-دایره ای دارای سنج های کوچک که چون آن را بنوازند از آن ستج ها آواز بر می آید
تن خواه گردان-پول نقدی که در موقع لزوم خرج هرینه های فوری می شود

چله ی زمستان-سرمای سخت

تَق-صدای برخورد دو چیز به یکدیگر

آمد نیامد(فرخنده بودن و نبودن)

خوش لعاب-زود جوش-خوش مشرب

اخ و تف کردن-آب دهان بیرون افکندن

 

خانه گرفتن-نگا. خانه بستن-اجاره کردن خانه

حیوانکی-کلمه ای در مقام تاسف خوردن به حال کسی

پا سوخته ی کسی شدن-عاشق کسی شدن-زیان بردن به علت دوستی با کسی

بعد از نود و بوقی-پس از مدتی دراز
دست تنها-بی یار-تنها
خورد رفتن-از بین رفتن قسمت اضافی در خیاطی-جذب شدن و حل شدن در چیزی

حساب سوخته-بدهی قدیمی

خودفروشی-فاحشگی-خیانت

زن طلاق-مردی که به اندک بهانه ای زنش را طلاق می دهد
پا بریده بودن-ترک آمد و رفت کردن

افندی پیزی(به‌ظاهر شجاع و در واقع ترسو، پهلوان پنبه)

باد هوا خوردن-درماندگی و فقر کامل داشتن

تو پای کسی پیچیدن-مزاحم کسی شدن

دماغ سوخته شدن-بور شدن-خجالت زده شدن-ناکام شدن
پروار-فربه-چاق

چاووش-کسی که به هنگام رفتن زایر به زیارت اشعار مناسب می خواند

خال گوشتی-نقطه ی برجسته ای از گوشت بر پوست بدن

در نتیجه-سرانجام-عاقبت

چال افتادن-گود شدن

آویزان کسی شدن(طفیلی کسی شدن)
بیرون زدن-ناگهان از جایی بیرون رفتن

زین کردن گربه ی کسی-کسی را به زحمت انداختن-کسی را گرفتار دردسر و ناراحتی کردن

باب طبع-موافق میل-مطابق سلیقه

تفنگ انداختن-تیراندازی با تفنگ

پِخ-صدایی برای ترسانیدن کسی

زدن به کوه-عاصی شدن و سلاحی برگرفتن و به کوه پناه بردن

بره کُشان-فرصت خوش گذرانی-هنگام استفاده های مالی

جَخت آمدن-دومین عطسه که با آن به کار ادامه می دهند

آبدوغ خیاری(بی ارزش، بی اعتبار)
دم دما-نزدیک-حدود-حوالی

برو برگرد-چون و چرا

خواب ماندن-دراز شدن خواب بر خلاف میل و به قراری نرسیدن

تخم حرام-حرام زاده-شرور-شیطان

چشم دو دو زدن-تکان تکان خوردن چشم

راست و ریس کردن-آماده کردن-به ظاهر درست کردن
پوشک-کهنه ی بچه

از جیب خوردن-در آمد نداشتن-از بس‌انداز خرج کردن

چرسی-آدم معتاد-افیونی

چله داری کردن-مراسم عزای چهلم کسی را به پا داشتن
زانو-قطعه ی استوانه ای با زاویه های گوناگون برای تغییر مسیر لوله یا گرفتن انشعاب
چراغ باران-چراغانی

چش-چشم

دهان کسی آستر داشتن-قدرت خوردن خوردنی های بسیار داغ و تند را داشتن

باری به هر جهت کردن-در انجام کاری تعلل و تردید کردن

دندانه دندانه-دارای برجستگی ها و بریدگی هایی در کناره

خوش اندام-خوش هیکل-خوش اندازه و برازنده
شناکردن (بیشتر به قصد تفریح و بازی)

حکیم باشی را دراز کردن-مجازات کردن بی گناه

در تنور چوبی نان پختن-خیال خام در سر داشتن-کار ناشدنی انجام دادن

 

پیه گرگ مالیدن بر کسی-کسی را از چشم دیگران انداختن

از خر شیطان پایین آمدن-از لجاجت دست برداشتن-از تصمیم نادرستی منصرف شدن

جن بو داده-نوعی دشنام است

دَنگال-جادار-بسیار فراخ

خاک کردن-دفن کردن-در گور نهادن-پشت حریف را در کشتی به زمین رساندن

از سر نو(دوباره)

بد قدم-نامبارک-بد شگون

جوشکار-کسی که قطعات فلزی را به هم جوش می دهد

چشم نداشتن برای دیدن کسی-تحمل نکردن کسی-از کسی بدش آمدن

تنقل انداختن-جا خوش کردن-پلاس شدن

پشت خاک انداز-بسیار کم-به اندازه ی پشت خاک انداز

چس و فس-اسباب خرده ریزه ی ناقابل-خرت و پرت
شعله‌ی آتش

بزرگداشت-احترام-تکریم

آنکادر کردن(اصطلاحی در ارتش برای جمع‌کردن رختخواب)
جوال پنبه آوردن-حرص و طمع زیاد داشتن-میل و علاقه ی فراوان داشتن

خرج راه-هزینه ی سفر

حلال بودی-نگا. حلال به زنده ای

خنکای صبح-سحرگاه

 

زالو انداختن-کرم زالو به تن بیمار انداختن تا خون فاسد را بمکد

جایی-مستراح-توالت

خود را جستن-جست و جو در لباس خود برای یافتن و کشتن حشرات موذی مانند شپش

 

 

بِر و بِر نگاه کردن-خیره نگریستن

جود بازی درآوردن-ننه من غریبم بازی درآوردن-از امری که ترسناک نیست اظهار وحشت کردن

اگر بمیری هم(به‌هیچوجه، هرگز)

آب و گاوشان یکی بودن(شریک و همدست بودن)

دمر خوابیدن-روی سینه و شکم خوابیدن

بی چشم و رو-ناسپاس-حق ناشناس-ناشکر

تو جلد کسی رفتن-کسی را برای انجام کاری وسوسه کردن

زیر ِ گوش-سخت نزدیک-دم دست

دُنگی-دانگی

چاپ خوردن-به چاپ رسیدن

تخت کردن-هموار کردن-پر کردن-کامل کردن

دنبال کردن-تعقیب کردن-اصرار و پافشاری کردن-پی گیری کردن

از چیزی زدن(از مقدار چیزی کسر کردن)

خون گرفته ی کسی بودن-در برابر کسی مسئول بودن
احوال گرفتن(جویای حال شدن)

ارواح شکمت(ارواح بابات)

آب و تاب(تکلف، لفت و لعاب، تفصیل)

حیوان-نوعی دشنام به کسی که کاری را از روی بی شعوری کند

زیر و بالای کسی را جنباندن-زیر و بالا گفتن

ته خانه-لوازم بی مصرف-بقایای اثاث خانه

پشت چیزی گذاشتن-با پشتکار دنبال چیزی رفتن-کاری را با اراده ی محکم دنبال کردن

بلا نسبت-دور از جانب شما
پاچین-دامن زنانه
جد و آباد درآوردن و گفتن-دشنام دادن-ناسزا گفتن

آدم نچسب(کسی که جاذبه‌ای ندارد و علاقه دیگران را جلب نمی‌کند)

آش آلو شدن(خجالت‌زده شدن، سکه‌ی یک‌پول شدن، کنفت شدن)

رج بستن-به ردیف کردن-دسته کردن

حلوا خور-مرده خور-کسی که همیشه برای خوردن به مجالس ترحیم می رود

حشک شویی-شستن لباس با مواد شیمیایی با کمی یا بدون آب

آفتابه خرج لحیم(بیشتر بودن هزینه‌ی تعمیر چیزی از بهای نو آن)

جیب خالی پز عالی-کسی که در عین تهی دستی افاده دارد و خودش را با ظاهرسازی بگیرد

زال-کسی که موهای سر و ابرو و مژه های سفید دارد

زلف-موهای جلو سر و بناگوش

رفت و روب-جارو و پارو-خانه تکانی-تمیز کردن منزل

تیله ی کسی بودن-گوش به فرمان کسی بودن-زیر اراده ی کسی بودن

 

زنگ دندان ماندن-زمان درازی گرسنه ماندن

چسی آمدن-به دروغ یا احمقانه به خود بالیدن-قمپز در کردن

تیغ زدن-باج گرفتن-پول گرفتن و پس ندادن-جیب کسی را خالی کردن

دست کسی را کوتاه کردن-کسی را از چیزی یا کاری کنار گذاشتن

چشم، کرایه خواستن-کار کودکی که هر چه ببیند بخواهد
آستین بالا زدن(آماده شدن، به کاری برخاستن، پا پیش گذاشتن)

چاق بودن دماغ کسی-سالم و سرحال بودن

آشنا روشنا-دوست آشنا

پا ندادن-امکانی پیش نیامدن

زیر درختی-میوه هایی که زیر درخت فرو می ریزند

اَجق وَجق-چیزی با رنگ‌های تند و زننده-دارای ترکیب ناهماهنگ

جِز-صدای تماس آب با آتش-صدای تف دادن چیزی در روغن

حرف بی ربط-سخن نامربوط

خجالت زده کردن-شرمنده کردن-خجالت دادن

خانم باجی-همشیره-خواهر خوانده

زد و بند کردن-ساخت و پاخت کردن-توطئه کردن

تنابنده-انسان-آدم-ضعیف ترین بنده ی خدا

پالان خروس-کنایه از چیزی که وجود ندارد برای نشان دادن نداری مطلق

چُغُلی-سخن چینی-غیبت-شکایت

از دهان در رفتن-پریدن حرفی از دهان-بدون پیش‌بینی سخن راندن

آقا بالاسر(امر و نهی کننده و مراقب)
تلمبار- تل انبار
چال-گودی-حفره

برداشتن کلاه کسی-کسی را گول زدن-فریب دادن

چله ی زمستان-سرمای سخت

دیمی-کشت که از آب باران آبیاری شود-بدون برنامه و حساب-بی هدف

ذلیل‌شده

دو به دو-دو تا دو تا