مجموعه کامل فرهنگ لغت، اطلاحات و تمثیل های مردم کوچه و بازار قسمت هشتم

پلاسیدن-پژمرده شدن-از دست رفتن تازگی و شادابی

خداپسندانه-مورد پسند خدا

دُم لابه-چاپلوسی-تملق
تاریک خانه-اتاق تاریک برای ظهور و چاپ فیلم

حتم داشتن یق-ین داشتن

چرمی-از جنس چرم

چاقو دسته کردن-از سرما لرزیدن

از بیخ عرب بودن-یکسره منکر شدن-به‌کلی زیر چیزی زدن

رودل-سنگینی معده

تخم مرغ کسی زرده نداشتن-حقه باز بودن

چرت کسی را پاره کردن-ناگهان کسی را از خواب بیدار کردن
آقایی فرمودن-لطف کردن-محبت کردن
روده بر شدن-سخت خندیدن-از شدت خنده بی حال شدن

خنِس و فنِس-گرفتاری و ناراحتی

زن طلاق-مردی که به اندک بهانه ای زنش را طلاق می دهد

زیادی کردن-زاید بودن-غیر لازم بودن

دانش جو-دانش پژوه-آن که در دانشگاه درس می خواند

دم و دود-مجلس گرم مهمانی-دود تریاک و شیره و سیگار و چپق

بد چشم-شور چشم-آن که چشم زخم برساند-مردی که به زنان نامحرم با شهوت بنگرد
رگ ترکی-تعصب نژادی

پیشاب-ادرار

بله قربان-در حالت احترام در جواب مثبت می گویند-مجازا به معنی تملق است

تنگ-بسیار نزدیک-چسبیده

پا خورشی-وسایل لازم برای پخت خورش

چوب بندی-داربست

دل گُنده-سهل انگار
رقصیدن توی تاریکی-بی موقع یا بدون اطلاع کاری را انجام دادن

 

آتش بی‌دود(آفتاب، غضب)
خیط کاشتن-خطا کردن

آفتاب برِ دیوار آمدن(به پایان آمدن عمر)
رد شدن-مردود شدن-پذیرفته نشدن

خودی-آشنا

تو پوزی زدن-تو دهنی زدن-با سخن تندکسی را نا امید کردن

در هم و بر هم-آشفته-پریشان-آمیخته

این و آن را دیدن-برای انجام کاری از همه کمک گرفتن

جامغولک-حقه-حیله
اتوکشیده-با سر و وضعی شسته‌ورفته و مرتب

دو پشته سوار شدن-دو نفری بر ستور یا وسیله ی نقلیه سوار شدن

خرج شدن-مصرف شدن-به کار رفتن

از چشم افتادن-مورد بی مهری قرار گرفتن-بی‌اعتبار شدن

آبجی خاک‌انداز-زن فضول و خبرچین
 

الکی(بی‌هوده، بی‌خود، دروغکی)

زبان درازی کردن-با گستاخی و بی ادبی خارج از حد خود سخن گفتن

باریک-دقیق-حساس

خدانگهداری کردن-خداحافظی کردن
در دهان افتادن چیزی-مشهور شدن چیزی-فاش شدن-رسوا شدن

پر رودگی-پر گویی-پر حرفی

خنج انداختن-پنجول انداختن-خراشیدن پوست دیگری با ناخن

خون کسی در نیامدن-بی نهایت خشمگین بودن

چشمداشت-توقع-انتظار

حرامزاده-فرزند نامشروع-آدم بسیار زرنگ و مکار

حرام خور-کسی که پای بند به حلال و حرام شرعی نیست-کم فروش-ربا خوار
 

پافنگ-نهادن ته تفنگ در کنار در حالت خبردار ایستادن

رجاله-اراذل و اوباش

در پسی ماندن-عقب ماندن-موفق نشدن

چشم و ابرو آمدن-دلبری کردن-عشوه آمدن
حکیم باشی را دراز کردن-مجازات کردن بی گناه
رنگی-دارای رنگ-آلوده بودن به رنگ
انگشت بلند کردن-اجازه‌ی سخن خواستن

بازده-محصولی که انسان یا ماشین در مدتی معین تولید می کند

اختلاط کردن(بی‌هدف از این در و آن در گفت‌وگو کردن)

تیپا خوردن-رانده شدن

پفکی-سخت بی دوام و ضعیف

به چشم-اطاعت می شود

دست به دست گشتن-هر از گاهی نزد کسی بودن-از دستی به دست دیگری رفتن

خراشه-تراشه-خرده ی چوب
خیال کسی را راحت کردن-موجب اطمینان خاطر کسی شدن-به کسی جواب رد دادن

پاشویه-دیواره ی حوض-آبروی کنار حوض
آفتاب‌نشین-بیکاره و تنبل

آپارتی(زن بی‌حیا و بدزبان، سلیطه، پاچه‌ورمالیده)

 

خلاص-تمام شد-مُرد
داغ و درفش کردن-مجرمی را برای اقرار کردن داغ کردن

حمال-باربر-ناشی و مبتدی-بی مهارت و بی استعداد

چُش-کلمه ای که خر را ار رفتن و حرکت باز می دارند

 

ریش سفید-مرد سالخورده و محترم

اهل بخیه-وارد در کار-اهل فن

 

چاقو دسته کردن-از سرما لرزیدن

اخم و تخم(ترش‌رویی، کج‌خلقی)

 

جن زده-دیوانه

ریزه خوانی کردن-غرغر کردن-نق زدن-ایراد گرفتن

آب‌زیرکاه-حیله گر-فتنه انگیز-دو رو

آبِ کبود(آسمان)

چُسک-دمپایی-کفش سبک و راحت

دَم پهن-نوعی انبر دست که نوک پهن دارد
درزن-دوجین-دوازده تا از چیزی

تیر مالی-لاغر-باریک-ضعیف-دختر بلند بالا

دماغ کسی چاق بودن-سالم و تندرست بودن-سر حال بودن

تمام کردن-مردن

تور خوردن-برخورد کردن-به پست کسی خوردن

دور از جناب ب-لانسبت

 

چِخه-نگا. چِخ

از یک قماش بودن(سر و ته یک کرباس بودن)

آن سفر(آن بار، آن دفعه)

 

بچه پس انداختن-فرزند به دنیا آوردن

باد رها کردن-رها کردن باد شکم-تیز در کردن

آب و تاب(تکلف، لفت و لعاب، تفصیل)

دست و دل باز-بخشنده-جوانمرد

پیش دستی کردن-سبقت گرفتن در انجام کار

 

آستین از دهان برداشتن(خندیدن)

دیزی دِهناری-آدم بی ظرفیت و کم طاقت

تیپ هم-جور-هماهنگ-متناسب

اگر بمیری هم(به‌هیچوجه، هرگز)

این دنده آن دنده شدن-این پهلو آن پهلو شدن

دستِ دلبر-گران قدر-عزیز

اله و بله کردن(لاف زدن، چنین و چنان گفتن)

بی چشم و رو-ناسپاس-حق ناشناس-ناشکر

روده بر شدن-سخت خندیدن-از شدت خنده بی حال شدن

پا پیچ-شکایت-سخن چینی-مزاحم

آدم استخوان‌دار-کسی که اراده و پشتکار دارد

خفه خون گرفتن-دم بر نیاوردن-ساکت شدن

 

دم کسی لای تله گیر کردن-دچار سختی شدن-به بلا گرفتار شدن

تیز بزی-فورن-بی درنگ

پیش فروش کردن-پیش از آماده کردن کالا آن را فروختن

بو بردن-حدس زدن-از روی شواهد فهمیدن

 

اشک تمساح(گریه ی دروغین)

روی دست کسی گذاشتن-به کسی تحمیل کردن

 

آمدیم (و) . . .(فرض کنیم که)

تریاکی-معتاد به تریاک

چاشنی-آن چه که برای به تر کردن مزه ی غذا در آن می ریزند-آن چه که برای منفجر شدن در چیزی کار می گذارند

به درد خوردن-مفید بودن-به کاری آمدن

بغداد کسی را آباد کردن-شکم گرسنه ی کسی را سیر کردن

بد جنس-بد ذات-بد نهاد-فرومایه

 

زبان مادر شوهر-نوعی گیاه خار داراز تیره ی کاکتوس

چشم دوختن-زل زدن-با دقت چیزی را نگاه کردن

دو جین-دوازده تا

تاکسی تلفنی-نوعی تاکسی که تلفنی درخواست می شود

خروار-کنایه از مقدار زیاد

حجله خانه-اتاق شب زفاف

از سرما چاقو دسته کردن-به پهلو دراز کشیدن و زانوها را روی شکم جمع کردن و دست‌ها را میان پاها فرو بردن

دس دس کردن-دست زدن-طول دادن-وقت گذراندن
دولت منزل-دولت سرا
رو دادن-گستاخ کردن-جسارت دادن

 

پات-بی آبرو-بی تربیت

بد چشم-شور چشم-آن که چشم زخم برساند-مردی که به زنان نامحرم با شهوت بنگرد

آهنگ ریپ‌دار(آهنگی که یک ضرب آن کم باشد)

دنیا دست کیست؟-پرسش از کسی که کاملن بی خیال و بی غم زندگی می کند

آخر و عاقبت-نتیجه‌ی خوب

حواس پرتی-پریشان حواسی-فراموش کاری

ای والله گفتن(به برتری کسی بر خود اقرار کردن)
خوش منظره-خوش نما-زیبا
حوصله داشتن-حال مساعد داشتن-تحمل داشتن

آتش از چشم کسی گرفتن-ترسانیدن

دست کسی را از پشت بستن-از کسی در کاری پیشی جستن

 

دست به سیاه و سفید نزدن-به هیچ گونه کاری نپرداختن-ابدن کاری نکردن
چار نعل رفتن-تند رفتن-به تاخت رفتن
 

چُش-کلمه ای که خر را ار رفتن و حرکت باز می دارند

زاله بندی-مرزبندی در کشتزار-کرت بندی

آسمان گرفتن-فراگرفته شدن آسمان با ابر یا مه
اجابت کردن معده-قضای حاجت

دست و پا گیر-مزاحم-مانع از کاری

خاطره-یادگار

دق-غصه و ناراحتی-نوعی بیماری روحی که بیمار را رنجور می کند و از بین می برد

چله داری کردن-مراسم عزای چهلم کسی را به پا داشتن

 

زُل-خیره
بالا آمدن گندکاری-برملا شدن افتضاح پنهان شده

 
 

بی نماز شدن-گرفتار عادت ماهانه شدن

حرف کسی شدن با کسی-با کسی مشاجره پیدا کردن

بجا-شایسته-در هنگام مناسب

رودل-سنگینی معده
آلاخون (و) والاخون(دربه‌در، سرگردان، آواره)
آنجا رفتن که عرب نی انداخت(به جایی دور و بی‌بازگشت رفتن)
بکُش-تا سر حد مرگ-بیش از حد توانایی

دعوت نامه-نامه یا کارتی با درخواست شرکت در یک مجلس یا مراسم-اعلام آمادگی برای پذیرش مهمان در یک کشور دیگر

بالا آمدن کفر کسی-بی نهایت خشمگین شدن

 

جارو کردن زیر پای کسی را-موجب اخراج کسی از کاری یا جایی شدن

از کاسه درآمده-بیرون‌زده-ورقلمبیده

آلکلی-معتاد به الکل

 

حسرت-آرزوی سخت-خواهش بزرگ

پر رو-بی شرم-وقیح-دریده

اطفال باغ-گل‌های تازه

پا بریده بودن-ترک آمد و رفت کردن

زد و بند-ساخت و پاخت-بند و بست-توطئه

بز خر-کسی که به قصد ارزان خریدن چیزی توی سر جنس می زند

 

خطب کسی کج بودن-نگا. پالان کسی کج بودن

خراب کردن-زرد کردن-آلودن لباس-نظم کار چیزی را به هم زدن

چار چشمی-با دقت و مراقبت کامل

بادکش کردن-بیرون کشیدن خون بوسیله ی بادکش

دور برد-دارای برد زیاد

رک نگاه کردن-رک رک نگاه کردن

الیسون و ولیسون(وردی است که برای کسانی که منتظرشان هستند می‌خوانند)
بساز و بفروش-ساختن خانه ی بدون استحکام به قصد فروش
دست بلند کردن-بالا بردن دست به نشانه ی آمادگی پاسخ گویی-اعلام رای و نظر
از پیش بردن-با موفقیت انجام دادن

ریز ریز-خرد شده-کاملن خرد

حیوانی-نگا. حیوانکی

ریزه خوانی کردن-غرغر کردن-نق زدن-ایراد گرفتن
چیز دار-ثروتمند
دست دراز کردن-به حریم و حقوق دیگران تجاوز کردن

آی زکی-در مقام ریشخند و تحقیر گفته می‌شود

باریک شدن-دقت کردن-در بحر چیزی رفتن

دست چین-گزیده-منتخب

این تن بمیرد-سوگندی که یا در اصرار و یا در اثبات حرف خود یاد می‌کنند

دو لا پهنا حساب کردن-دو برابر بهای خقیقی حساب کردن

تلکه بندی-چیزی سرهم بندی شده و آسیب پذیر

 

از بی‌کاری مگس پراندن-بی‌کار و بدون سرگرمی ماندن

چشم بندی-شعبده بازی-تر دستی
جور شدن-اخت شدن-انس گرفتن-هماهنگ شدن

خدا به رد-در پناه خدا

ترشرویی-بد خویی-اخمو بودن

رک گویی-صاف و پوست کنده حرف زدن

از چشم افتادن(مورد بی مهری قرار گرفتن ، بی‌اعتبار شدن)

از بی‌کفنی زنده بودن-بی‌نهایت فقیر و نیازمند بودن

تلکه بندی-چیزی سرهم بندی شده و آسیب پذیر

چنار عباس علی-متلک بد

دست بده داشتن-بخشنده بودن
دست فروش-دوره گردی که کالای خود را روی دست انداخته و می فروشد

پاگیر کسی شدن-ناخواسته رنجی به کسی رسیدن

 

تِلِک و پِلِک-رخت و وسائل ناچیز خانه

خرحمال-کسی که فقط کارهای دشوار می کند

آستین‌سرخود(هر چیزی که وسیله‌ی کاربردش همراهش است)
بی نمک-نچسب-لوس-ننر-بد ریخت-بدون ملاحت
دست دراز کردن-به حریم و حقوق دیگران تجاوز کردن

دسته-ساعت دوازده
از آب روغن گرفتن-از هر اتفاقی بهره برداشتن

خشکه نان-نانی که بیش از اندازه در تنور مانده و خشک شده است

خایه دار-با جرات-شجاع

 

چنبره زدن-حلقه زدن

خِر کسی را گرفتن-نگا. خر کسی را چسبیدن

حلال زادگی-حلال زاده بودن-درست کردار بودن

دقیانوس-نام یکی از پادشاهان سامی که اصحاب کهف را تعقیب می کرد-گذشته ی بسیار دور

دست دست کردن-تردید داشتن-وقت کشتن-وقت را هدر دادن

چُش گفتن-جلوگیری کردن-مانع شدن

خون جگر-رنج بسیار-غم فراوان

چهل منار-تخت جمشید

چار شاخ ماندن-بی حرکت ماندن به علت درد کمر یا از روی ترس یا تعجب

دهنی شدن-آب دهان خوردن به غذا یا چیزی

روکاری-کار روی بنا یا چیزی

زنانه-ویژه ی زنان

حَب جیم را خوردن-گریختن-فرار را بر قرار ترجیح دادن-جیم شدن

با دست و پا-آدم زرنگ

پشت سر کسی صفحه گذاشتن- پشت یر کسی حرف زدن
 

پینه کردن- پینه بستن

دانش جو-دانش پژوه-آن که در دانشگاه درس می خواند

دود دادن سبیل کسی-ادب کردن-تنبیه کردن-شکست دادن

حسابگر-کسی که در کارها سود و زیان خود را در نظر می گیرد

دلمه شدن-بسته شدن

بد لعاب-بد گوشت-بد خلق

جد و آباد کسی را گفتن-آبا و اجداد کسی را دشنام دادن
زد و بند کردن-ساخت و پاخت کردن-توطئه کردن

رده-حرف زشت یا نامربوط

 

تِر زدن-خراب کردن کار

دل و جگر زلیخا-تکه تکه-پاره پاره

خواب و خوراک-خورد و خواب

تاخیر بردار-قابل عقب انداختن

زبان گز-چیز تند و تیز

چاووش-کسی که به هنگام رفتن زایر به زیارت اشعار مناسب می خواند

بریدن شیر-لخته لخته شدن شیر
فال بد زدن

 
پیچیدن به پر و پای کسی-با کسی بد رفتاری کردن-به کسی سخت گیری کردن

از جا پریدن-یکه خوردن-عصبی شدن

از چنگ دزد در آمدن و به دام رمال افتادن(از باران به ناودان پناه آوردن)

حق کسی را دادن-آن چه سزای کسی است به او دادن

در تنور چوبی نان پختن-خیال خام در سر داشتن-کار ناشدنی انجام دادن

تامین آتیه-پیش بینی و اندوخته برای زندگی آینده

راه کشیدن چشم-خیره شدن بی اراده به جایی بدون پلک زدن

اسب را گم کردن دنبال نعلش گشتن(اصل را از دست دادن و دنبال فرع گشتن)

جوش خوردن-لحیم شدن-به هم پیوستن-معاشرت کردن با دیگران

چلو صاف کن-آبکش
چُر-ادرار

بازرس-مامور بررسی و کنترل

تف به روی تو-زهی بی شرم که تویی

 

تکه گرفتن برای کسی-کاری برای کسی فراهم کردن

 

ریز ریز کردن-کاملن خرد و کوچک کردن

پز عالی جیب خالی-کسی که در عین تهیدستی افاده داشته باشد و خودش را بگیرد

خرده خرجی-خرج های اندک

زرد کردن-بسیار ترسیدن-از ترس وادادن-کاری را خراب کردن

پر پری نشان دادن-کسی را فریب دادن و از راه به در بردن

از بی‌کفنی زنده بودن(بی‌نهایت فقیر و نیازمند بودن)

زننده-زشت-نامطبوع-نفرت انگیز

خر کسی از کرگی دم نداشتن-از حق خود گذشتن-از حرف خود برگشتن

زیر سبیلی در کردن-زیر سبیل در کردن

چُسَکی-کم دوام و سرهم بندی شده

آب‌زیرکاه(حیله گر، فتنه انگیز، دو رو)

روی غلتک افتادن-جریان دلخواه و طبیعی را به دست آوردن-دور برداشتن و سرعت گرفتن

 
زیر سر کسی بودن-مسئول کاری بودن-در کاری دست داشتن
اَجق وَجق(چیزی با رنگ‌های تند و زننده، دارای ترکیب ناهماهنگ)
خوش سر و زبان-خوش سخن-شیرین گفتار-حراف

زیر آب کسی را زدن-با اسباب چینی و توطئه سبب خلع مقام کسی شدن

دلسوزه-سوختن دل از حسد و مانند آن

جار-چلچراغ-شمعدان

در رفتن با کسی-رفع اختلاف کردن با کسی-آشتی کردن
خاج پرست-مسیحی-عیسوی-ارمنی-آشوری